Kantuaren premiarengatik

Kazetari gehienek galdera bera. Nolaz beren lehen diskoa duten Bidexka (Erroa). Lehen plaza duela 22 urte izan zutela, eta geroztik aritu direla. Diskoak dena egiten ez duelako seinale, agian.

Izan dituzte kantu grabatu batzuk, hori bai. Orain arteko zabalduena, menturaz, EHZrako grabatu “Arrosako zolan”. Txakun taldearekin eman “Santxo Azkarra lo dago” kantuak ere egin zuen bere bidea. Niko Etxartekin ere arituak dira grabatzen, baita beste konpilazio batzuetan ere. Azkena, berriki, Mikel Markezekin. Indar bat dabil diskorako grabatu zuten “Konplize ditut eta” kantua elkarrekin eman zuten. Grabaketa horretan Josu Zabala (Hertzainak) ezagutu zuten, zeinak diskoan musikari gisa parte hartu duen.

Aire ahizpak: Amaia, Miren eta Paxkalin. (Bob Edme)

Preseski, Mikel Markez zubi lanetan aritu eta, Zabalak anitz egin du ahizpek diskoa graba zezaten: «Guk hainbeste urtez funtzionatu dugu gabe, ez genuen baitezpada premiarik ikusten horretan», aitortu du Amaia Airek.

Txikitatik etxean aritu dira kantuz. «Egunero-egunero aritzen ginen», dio Amaia Airek. Eta Paxkalin Airek berretsi du, nahiz eta sinesgaitza izan. Beti. «Autoan sartu eta…». Aita eta amak transmisio lanetan. Eta hortik, naturalki atera ziren plazara. «Lehenik, auzo herrian. Iparraldea ttipia da. Jendeek elkar ezagutzen dugu. Kantaldiendako bilatzen zuten jendea, eta bazekiten gu ari ginela. Ofizialki geure burua kantari gisa aurkeztu gabe ere. Baina ari ginen kantuz eta, beraz, hasi ginen horrela», zehaztu du Amaia Airek.

Eta orain disko hau, Josu Zabalak motibatu eta konbentziturik. Zenbat Gara elkartea sostengatzaile bilakaturik. Diskoa Otxandioko auzo Mekoletan grabatu dute, Bizkaian. Elkartekoek ekoitzi dituzten lehen diskoetako bat dute Bidexka. Horiek ere nolazpait Zabalak konbentziturik. Bilboko Aste Nagusian Bilbora etorri ziren hiru ahizpak elkarren ezagutzera. Eta kantatu zutenarekin, «loriaturik» gelditu elkartekoak, erran du Xabier Monasteriok.

Hori bai, guztiak ados: hiru ahizpek zerbait egitekotan ez zela nolanahika egin behar. Horretan ere elkar aurkitu dute. Zabalaren filosofiak arrunt hunkitu dituela dio Paxkalin Airek. «Arrunt guk dugun ikusmolde bera du kantuaz, kantatzeko maneraz», esplikatu du. «Gauza berek hunkitzen gaituzte. Kantatuen erran- nahi, hitz eta kantatzeko maneretan», gehitu du Amaia Airek. Eta Miren Airek baieztatu du: «Egiatia eta hunkitua» iruditu zaie Zabala. «Guk egiten genuen kantuez eta kantatzeko maneraz. Haren engaiamenduak bultzatu gaitu».

Betidanik egin duten hori
Diskoko hamahiru kantuetatik erdiak a cappella dituzte ematen. Gaineratekoak, Sebastien Desgrans akordeoi jotzailearekin. Haren notak bozen laguntzaile. Beti, gustukoa duten kantatzeko manera horren bidetik: «Bozak ezarriz aitzinean, musikarekin estali gabe», dio Amaia Airek. Betidanik egin duten hori. Hori grabatzea izan da ideia. Kantu berririk ere ez zutela, horixe lehen diskoaren proposamenari eman zioten lehenbiziko erantzuna. Eta Zabalak, berriz, orain arte egiten zutenak berak jadanik bazuela izateko arrazoia disko batean. Doi bat saiatu behar izan zuen. «Guk egiten genuena ez zela baitezpada ezagutua. Nahiz eta Iparraldean ari izana garen anitz, Hegoaldean ez zela baitezpada horrela kantatzen. Ez zela hainbeste ezagutua kantatzeko manera hori», gogoratu du Amaia Aire.

Grabatzeko mementoan atxiki dute manera hori. «Ahal bezain naturala eta sinplea» izan dadin, «artifiziorik gabe», dio Amaia Airek. «Horrek dakarren emozio sinple hori» atxikitzeko asmoz. Hiruren bozak memento berean hartuz, eta ez banan-banan, adibidez.

«Ez dugu egiten ikuskari bat. Ez dugu egiten gure burua erakusteko kantuan. Baizik eta, kantatzen dugu kantuaren premiarengatik. Eta hori uste dut inportantea dela. Da boza eta hitzak», dio Amaia Airek. Kantuen hautatzeko mementoan, askatasun osoz aritu dira. Diskoko anitz kantu puntualki ikasiak dira. Dela Xabier Leteren “Lore bat zauri bat”, Leteren omenaldi batentzat ikasia; Mixel Labegerieren “Mendiaren deia” ere bai, Labegerieren omenaldirako ikasia. “Semeari”, haien aitatxi Fernando Aire Xalbador bertsolariaren omenez, edota “Euskal Herriko poeta”, zeina Eñaut Etxamendiren omenez kantatu zuten. “Arrosako zolan” ere hor sartu dute, elektrikarik gabe aldi honetan. Lourdes Iriondok leku berezia dauka tarte horretan. «Haren binilo bat aurkitu genuen 15, 20 bat urte genuela. Eta hor harritu ginen. Biziki hunkituak izan ginen», oroitu da Amaia Aire.

Oro har, «halako egiatasun bat» aurkitzen dute kantu bakoitzean. «Zerbait kontatzen duena. Sakona. Horrek gaitu hunkitzen. Gustatzen zaizkigu, aski sinpleak baitira. Irudi batzuk dira. Biziari buruzko galdera batzuen inguruko poemak dira. Ez dute baitezpada iraungitze egunik. Bizitzen ahal dira horiek berdin 20 urte lehenago edo 20 urte berantago».

(Berria egunkarian, 2014ko abenduaren 16an argitaratutako artikulua)