Karlos Osinaga Txap eta biek elkar noiz ezagutu zuten galdetzerakoan hatz erakuslea gorantz zuzendu du Patxi Muñoak. Bonbereneako jantokiko sabaiko ertz batean baitago, dirudienez, itsatsita erantzuna: Dut eta El Corsal Desastre taldeek bertan eman zuten kontzertuaren afixan, hain justu. Txap soinu teknikari gisa etorri omen zen horma hauen artera 2000. urteko uztailaren 28ko larunbat gau hartan, Bonberenea izena lehen aldiz erabili zenetik hiru urtera —Tolosako gazteek hirugarren saiakeran lortu zuten egun egoitza duten San Esteban auzoko eraikina bereganatzea, 1999an—.
Enkontru hura baino bi urte beranduago, 2002an, jarri zuten martxan solasaldiaren ardatz izango den Bonberenea Ekintzak, eta azken hogei urteotan biak aritu dira zigilu bat baina gehiago izan nahi duen egitasmoaren ardura nagusiak hartzen: taldeen beharrak asetzen saiatzen da Patxi, banaketa, promozioa eta beste kudeatuz; Bonberenea Ekintzaken disko asko —“%80tik gora”, Patxiren arabera— grabatzea egokitzen zaio, berriz, Karlosi, nahiz eta etxeak argitaratzen ez dituen beste zenbait talderentzat ere lan egiten duen eraikinean bertan dagoen estudioan.
110 erreferentzia kaleratu ditu jada Bonberenea Ekintzakek hogei urteko ibilbidean, eta, “jolas bat bezala” hasi zen proiektuak hitz-aspertu bat sobera merezi duten ale dezente utzi dizkigu gaur artekoan. Hamaika istorio gordetzen dituzten kartel, argazki eta diskoz inguratutako mahai baten bueltan eseri gara Patxirekin eta Karlosekin, eta elkarrekin entzun ditugu argitaratu dituzten guztietatik hamar kantu, larunbat honetako ospakizuna horretarako aitzakia dugula.
1. — “Halaxe zen” (TANTA, ‘Tanta’, 2003)
PATXI MUÑOA: Bai, nahikoa; moztu. Argitaratu genuen lehen bildumaren ostean (Oztopo guztien gainetik, 2002), bigarren erreferentzia izan zen hau. Garai hartan egindako proiektu puntual bat izan zen Tanta, Joxi Ubeda, Humus taldeko Mantxi eta hirurok osatu genuena. Lisabökoek eta Berako zenbait lagunek ere kolaboratu zuten, besteak beste. Esperimentu moduko bat izan zen, bost kantu konposatu eta lauzpabost kontzertu eman genituen.
“Halaxe zen” dio kantuak. Nola oroitzen dituzue zuek garai haiek?
P.M.: Guk geuk egitea bilatzen genuen gehienbat. 90eko hamarkadaren bukaeran diskogintzaren krisia jada sumatzen hasi zen eta hamarkada berriarekin Esan Ozenkik ere itxi egin behar izan zuen. Une kritikoa izan zen hura, belaunaldi bat ohituta zegoen diskoetxearen laguntza izaten; dela grabatzerakoan edo kopiak banatzeko, adibidez. Impasse horretan izen handia zuten zenbait taldek ere gauzak beraien kabuz egiten hasi behar izan zuen. Gu geure proiektuak aurrera eramateko sortu ginen, beti izan genuen guk geuk egitearen ideia, gero hasi ziren gauzak beste dimentsio bat hartzen. Lehenengo erreferentziak, fijatzen bazara, etxe honen inguruko taldeenak izan ziren: Tanta, Humus, Lobo Eléctrico… Urteek aurrera egin ahala jende gehiago batzen joan zen, baina, bai, une hura kritikoa izan zen.
Oztopo guztien gainetik bilduman zein Tanta taldearen diskoan jada sumatzen da Tolosaldeaz haragoko hainbat herri eta ingururen garrantzia: Bera, Azkoitia, Donostia eta Irun, adibidez.
P.M.: Bai. Guk Tanta izan aurretik Batzuk taldea izan genuen eta askotan jotzen genuen Noise Hole taldearekin —Petti eta Joseba Irazoki zeuden bertan—, Lisabötarrak ere ezagutzen genituen… Bilduma egiterako orduan, kantu batzuk Azkoitiko Mataderoan grabatu genituen, beste zenbait Berako Aduanan eta Bonberenean azken batzuk. Hogeita hiru kantu ziren, beraz, lana banatu beharra zegoen. Ez genuen orain dugun esperientzia ezta baliabiderik ere, auzolanean egin beharreko zerbait zen.
Euskal Herrian gaztetxe asko dago, baina ez dira asko izango estudio bat eta zigilu bat dutenak.
P.M.: Bai, baina argi esaten dizut sekula ez ginela horren bila aritu. Bonberenea okupatu zen eta gauza batek bestera eraman gintuen: autogestioaren eta auzolanaren bidetik egin ditugu gauzak. Horixe zen orduan genuen bide bakarra.
2. — “¿Has visto al Lobo Electrico?” (LOBO ELECTRICO, ‘¿Has visto al Lobo Electrico?’, 2004).
P.M.: Lobo Electricoren disko hau guretzako berezia da, Lander Zabalza bateria jolea etxeko militante bat gehiago zen. Horrelako disko luze bat argitaratzea garrantzitsua izan zen, Shanti [Iribar] eta Jorge [Sanz] Ruido de Rabia taldean aritutakoak ziren eta bagenekien diskoak sona izango zuela. Landerrek eta biok disko honekin denbora gutxian asko ikasi genuen, bai grabatzerako orduan, etxean bertan grabatzeari garrantzia handia ematen baikenion, baita soinuaren aldetik ere: entzuten zenuen eta, hostia, zein soinu ona zuen disko hark. Salmentak ere oso onak izan ziren: 1.000 ale atera genituen eta bi hilabetean ia denak saldu genituen. Japonian izan ziren biran, Estatu mailan ere aritu ziren, Euskal Herrian ospea eskuratu zuten… Urtebete baino gutxiagoko kontua izan zen: 2004ko urrian argitaratu zen diskoa eta 2005eko martxorako jada Landerrek taldea utzi eta Amsterdamera jo zuen, bertan bizitzeko asmoz. Gauza asko gertatu ziren oso denbora laburrean. Disko berezia, arrakasta izan zuen lehenengoa ziur aski. Lau traste zaharrekin Txapek lortu zuen soinua ere itzela izan zen. Kopiak izan ezik, dena egin genuen etxean.
Txap, zuk ordurako disko asko zenituen grabatuak?
T.: Asko ez. Grabatu nuen lehen diskoa Duten Askatu korapiloa izan zen, baina [Angel] Katarainekin nahastu genuen gero. Nik neuk hasieratik bukaerara batzuk eginda nituen, baina asko ez; hamar bat edo? Ez dakit, egia esan. Askotan ez dakit zer egin dudan, noiz egin dudan… Batzuetan kasik hobeto ahaztea. Nik egindako oso disko gutxik uste dut dutela soinu ona. Kasu batzuetan, gainera, ziur nago objektiboki dela horrela. Hori badakit. Azkeneko urteetan uste dut zerbait aurreratu dugula, dena den, baina orduan zeuden baliabideekin eta genekienarekin, bada, tira, moldatzen ginen. Andoaingo gaztetxean esan ohi zen bezala: izan zu zeu eta eman ahal duzuna. Bada, horrelaxe ikusten ditut sortze prozesuak, horixe egiten genuen.
Lobo Electrico, lehen esan duzun moduan, Patxi, tolosarrak ziren. Tolosaldean ere bazegoen eszena bat: Humus, Ubedatarrak, Jone…
P.M.: Noski baietz. Esan dituzunez gain, Deabruak Teilatuetan ere hor zeuden; Ubeda zaharrena ere, Joxi, gure maisua izan zen, belaunaldi bat zaharragoa baita; Humusekoak aurretik hiruzpalau talde izatetik zetozen, guk ere Batzuk izan genuen… Bazegoen mugimendu bat eta musika taldeen artean harremana ere bai, Tolosako Plaza Berriko Eguzki tabernan elkartzen baikinen, eta konturatzen ginen ezinezkoa zela herrian kontzertuak antolatzea. Musikariak eta AHTren kontrako mugimenduan eta antzekoetan zebilen jendea elkartu ginen eta bide bat hasi genuen. Ordutik gauzak asko aldatu dira Tolosan: gaur egun tabernetan kontzertuak ikus ditzakezu, festetan… Orduan txosnak ilegalak ziren eta San Juanetako kuadrila egunean soilik antola genezakeen emanaldi bat plazan. Besterik ez. Tolosako gaztetxe zaharraren historia ere oso traumatikoa izan zen eta jende askok gogoan zuen oraindik. Gu hamar urte beranduago iritsi ginen baina behin eta berriz gogoratzen zizkiguten ordukoak, bai udalak zein gurasoek. Bi okupazio saiakeraren ondoren, oraingo eraikina okupatu genuen 1999an eta gaur arte. Orain kontzertuak ez daude kriminalizatuta, orduan taberna batean zerbait antolatuz gero, udaltzainak segituan zeuden bertan. Entseatzeko lokalak ere badaude orain, garai hartan kalean zehar baxuarekin joanez gero mespretxuzko begiradak jaso ahal zenituen; oso bestelakoa da egoera egun. Bonberok hori guztia aldatzen asko lagundu zuela uste dut.
3. — “Zuretzako hitz ederrak” (PEIREMANS +, ‘Peiremans +’, 2005)
T.: Nik oso oroitzapen onak ditut disko honekin. Batez ere garai batean oso disko ilunak grabatzen nituelako eta horrek norberaren osasunean ere ondorioak izaten dituelako (barreak). Hau leiho ireki baten modukoa izan zen, lana pozik bukatzen nuen! Zerbait berria nire bizitzan! Beraiei ere esan nien asko eskertzen niela. Gainera, hau izan zen hemen grabatu eta soinuarekin gustura geratu nintzen lehen aldia. Batzuetan gertatzen da disko batekin aurrekoarekin egindako berdina eginagatik, batek soinu ona duela eta besteak ez. Horretan taldeak badu zeresanik, zuzenekoetan ere oso argi geratzen da: teknikari berdinarekin kontzertu batean soinua ona da eta bestean ez. Hauek, adibidez, Txiki zuten baterian, esperientzia handia izateaz gain materiala ere zaintzen zuena. Zure lana errazten du horrek. Kantak ere ondo eraikita zeuden eta, badakizu, horrelakoetan kontuak atera egiten dira. Nahiz eta orain entzunez gero agian pegaren bat aterako niokeen, baina, tira, hori beti gertatzen zait. Esperientzia polita izan zen, dena dela, eta irratian oraindik jartzen dutenez, entzuterakoan iruditzen zait soinu ona duela. Igual ego kontu bat da, badakizu. Oroimen politak ditut disko honekin, batez ere freskotasunagatik, eta, hori igual Patxik hobeto kontatuko dizu, baina etxetik bideratutako esperimentu bat ere izan zelako, eta halakoak ez direlako beti ongi irteten. Oraindik ere harremana mantentzen duten belaunaldi bereko zenbait musikari batu ziren hor.
P.M.: Bonberenearen zortzigarren erreferentzia izan zen. Kanpotik irudi dezake nahita batu genituela zenbait izen ezagun, baina guretzat lagun arteko kontu bat izan zen. Hiru edo lau hilabetez elkartu ziren larunbatero entseatzeko, gero bazkaldu egiten genuen… inongo presiorik gabe aritu ziren. Gorka [Urbizu] eta Imanol [Ubeda] ezagututa, eta jakinda zein zen elkarrekiko miresmena, bada nik zelestino lanak besterik ez nituen egin. Ez zen ikuspegi komertzial batek gidatutako disko bat izan, ezta gutxiago ere: gu ekonomikoki beti aritu gara arrastaka, urtea galerarik gabe amaitzearekin konformatzen gara. Gero bost kontzertu eman zituzten eta, egin kontu, hori maiatzean gertatu bazen, Berri Txarrak-ek Jaio.Musika.Hil abenduan argitaratu zuen. Lagunarteko kontu bat izan zen, ez pentsa orduan arrakasta itzela izan zuen disko bat izan zenik, e? Duela urte gutxi argitaratu zuten bigarrenak askoz ere sona handiagoa izan zuen. Garai hartan Gorka eta Goiko [Aitor Goikoetxea] askotan etortzen ziren kontzertuak ikustera.
Berri Txarrak-ek “Beude” abestian Bonberenea aipatu zuen “geure kulturaren birikak” zerrendatzerakoan. Nik uste Bonbereneak jaso duela aitortza bat, bai artistengandik eta baita publikoarengandik ere, ezta? Azken finean, zuen katalogoan topa ditzakegu azken hogei urteotan euskal musikan garrantzia eztabaidaezina izan duten zenbait disko.
T.: Horrelako gauzak pozik egotekoak dira. Umiltasunez noski, baina kontuan hartzekoa da. Nik neuk kanpotik ikusita —nire lana hemen gauzak aurrera ateratzen laguntzea eta bideratzaile lanak egitea baita—, norbere aletxoarekin gauza politak sortzen direla ikustea itzela da, besterik gabe. Hori ederra da, beste bueltarik eman gabe.
4. — “Las cosas y las casas” (NUEVA VULCANO, ‘Bonberenea Suffle’, 2006)
P.M.: Nueva Vulcano. Hau Bonberenea Suffle bildumaren parte da, Bonbereneak hamar urte egin behar zituenean argitaratu genuena, azken bi urteetan bertan aritu ziren hogeita hamahiru talderen zuzenekoekin osatuta. Kantu horrek “Las cosas y las casas” izena du, ezta? The Life and Times talde estatubatuarrarekin etorri ziren orduko hartan, Shiner taldeko abeslaria aritzen zen bertan eta Nueva Vulcanokoekin single bat partekatu zuten. Soinu frogan Artur abeslariak esan zidan: “Badaukat abesti berri bat, baina oraindik ez daukat letra erabat argi”. Probatu zuten eta gero zuzenean jotzea erabaki zuten; bada hauxe da kantu hori.
Abestia hautatu dut Bonberenea Estatu mailan erreferente bilakatu delako, eta antzera atzerriko taldeen birei dagokionez ere.
T.: Bai, gainera, zoritxarrez, Espainia aldean horrelako espaziorik ez dago. Asko jota Zentro Sozial Autogestionatuak. Nik ezagutzen dudan antzeko bakarra Pontevedrako Liceo Mutante da, oso espazio zabala dute eta artistikoki oso leku interesgarria da. Arrebato badago Zaragozan, La Residencia Valentzian, Don Benitoko The Rincón Pío Sound… ezagutzen ez ditudan askoz gehiago egongo dira igual, baina ez dira ohikoak. Normala denez, hona datorrenak flipatu egiten du Euskal Herrian oraindik mantentzen diren gaztetxe guztiekin. Garai batean gehiago ziren, gaur egun gutxiago, baina tira.
P.M.: Nik kontu bat esango dizut: Bonberenea mila kontzertutik gora antolatu dituen toki bat da eta jendea kontzertu handiez oroitzen da, baina ni urteekin konturatu naiz talde txikientzat zer den hemen jotzea. Nahiz eta ia inor ez etorri haien kontzertua ikustera, “nik hor jo dut, tokia ezagutu dut” esatea zein garrantzitsua izaten den batzuetan. Arrakasta jende asko biltzea dela dirudi, baina, bai diskogintzan, bai kontzertugintzan, gu talde xumeei aukera eman eta bultzatzeko sortu ginen, hori da gure xedea. Batzuetan kanpotik etortzen dira etxearen historia goitik behera ezagutzen duten taldeak eta harrituta uzten gaituzte, kontuan izan behar da edozein talde txikiri hemen aritzeak zer suposatzen dion. Gure agendan askotan ez dago izen handirik, baina batzuk prest daude zortzi ordu gidatzeko hemen jotzera etortzeko, nahiz eta gero hamar lagun batu kontzertua ikusten. Harrobia zaintzea garrantzitsua da.
5. — “Maite zaitut” (PIRRITX, PORROTX ETA MARIMOTOTS & BONBERENEA TXARANGA, ‘Pirritx, Porrotx eta Marimotots & Bonberenea Txaranga’, 2011)
P.M.: Porrotx eta konpainia.
T.: Ea, ea, ez kendu oraindik… Bueno, ondo entzuten da, hori zen nire kezka. Disko asko ezin ditut entzun, baina, tira, uste dut produktore askori gertatzen zaiola. Paco Locok nola lan egiten duen asko gustatzen zait eta hari entzun nion berak ez dituela bere diskoak sekula entzuten. Hark ez dauka horretarako arrazoirik; nik bai, ordea (barreak). Bueno, kantuari dagokionez, proiektu hori oso opari polita izan zen guztiontzat, nik uste. Niretzat teknikari bezala, txarangarentzat, etxearentzat, pailazoentzat beraientzat ere…
P.M.: Txaranga 2003an sortu zen. Disko bat egin genuen, hasieran kantu bakarra grabatu behar genuen baina Txapek esan zigun behin mikroak jartzen hasita, gehiago ere grabatu genitzakeela.
T.: Kalkulu akats nabarmena (barreak).
P.M.: Zazpi abestiko diskoa izan zen azkenean, gero beste disko bat grabatu genuen eta hau. Niretzat Aiora eta Joxe Mari [Pirritx eta Porrotx] oso gertukoak izan dira, etxearen parte sentitu izan dira beti… Pirritx eta Porrotxen arrakasta handienak grabatzea erabaki genuen. Oso grabazio luzea izan zen, odisea bat.
T.: Bai, berez txaranga grabatzeak nahiko lan eskatzen du eta hau luzatu ere egin zen… Baina bueno, pribilegio bat izan zen, opari bat.
P.M.: Tolosa herriak ere betidanik izan du txarangekin lotura, inauteriak direla eta. Bonberenea Txarangak laster 20 urte beteko ditu eta sei disko grabatuak ditu jada. Gogoratzen naiz lehenengo diskoa erronka bat izan zela, nola grabatu txaranga bat?
T.: Gure kuadrillan badugu txiste errepikakor bat dunbalekin. “Jo, ze ondo sonatzen duen dunbal horrek”, eta abar. Baina gero benetan galdetu zidaten: “Aizu Txap, eta txaranga batean, nola grabatuko duzu dunbala?”.
P.M.: Diskotik diskora ikasten joan gara.
Txaranga bada Bonberenea herriarekin lotzen duen zerbait ere, ezta? Kanpotik gatozenok Bonberenea musika areto gisa bizi dugu, baina Tolosan gehiago ere bada: badaude skate parkea eta rokodromoa, serigrafia tailerra, garagardo propioa, irratia…
P.M.: Bai, martxa gustatzen zaigu. Autogestioaren bidetik, baina gero eta proiektu gehiagotan sartu izan gara.
Pirritx eta Porrotxekin ere harreman emankorra izan duzue.
P.M.: Bai, bai. Txapek disko hura egin zuen baina gero beste bi gehiago ere egin zituen! Gainera honetan grabatu besterik ez zuen egin, baina hurrengoetan grabatu, konposatu… dena. Aiora, Joxe Mari eta Mertxerekin munduaren amaieraraino joan zaitezke. Zer esango dizut bada, niretzat Euskal Herriko Metallica dira, ez dago halako arrakasta izan duen beste talderik. 35 urte beteko dituzte aurten, e!
T.: Ez nago ziur baina imajinatzen dut zer izan daitekeen. M-ak taldearen bertsioa, Anai Arrebak.
P.M.: Altolagirretarrak. Matxet aspaldiko laguna da. Etxea okupatu aurretik ezagutzen dut nik, Jousilouli garaietatik.
T.: Hau bilduma batekoa da, ezta?
Gasteizko Hala Bedi irratiak 30 urte egin zituenekoa, bai.
P.M.: Anai Arrebakekin bi disko egin genituen, baina Hala Bediko kontu hau bertsioez osatutako bilduma bat izan zen, liburu bat eta DVD bat ere bazekartzana. Kolaborazioa eskatu ziguten eta aurrera egin genuen. Horrelako irrati puska bati esku bat botatzearekin gustura, pozik. Ni beti utzi naute flipatuta Hala Bedikoek, eredu dira eta goraipatzeko lana egin izan dute eta egiten dute oraindik. Erreferente dira.
Hautatutako abestia 2013koa da eta rocka den arren, jada sumatzen dira beste eragin eta egiteko manera batzuk. Lehen aipatu dugu nola Peiremans popa egiten ari zirenean ez zela egun bezain ohikoa, baina azken hamarkadan beste genero batzuk ere asko ugaritu dira. Nabaritzen duzue hori hona iristen diren proiektuetan?
P.M.: Nik uste dut hona datozen talde asko estilo baten bila ere badatozela. Hogei urteko ibilbidea daukagu, Karlosek ere badauka estilo bat grabatzerako orduan… Baina tira, rockaren bueltan aritzen garen arren, estilo ezberdinetako lanak argitaratzen ditugu. Dena den, ziur aski Txapek ez luke sekula pentsatuko pailazoen disko bat aterako zuenik eta begira.
Txap, zuk uste duzu taldeek zugana soinu baten bila jotzen dutela?
T.: Nik uste dut talde bat estudio batera joaten denean gutxitan izaten dela soinuarengatik. Igual gaizki dago esatea, baina musikariek ez dituzte horrenbeste ezagutzen soinuaren nondik norakoak, eta askotan aurrekontua zein den edo nor ezagutzen duzun garrantzitsuagoa izaten da. Nik, adibidez, sumatzen dut Lisabören disko bat argitaratzen dugunean lan gehiago izaten dudala. Gogoan dut, adibidez, Bartzelonako Niseik Lisabö oso gogoko zuelako etorri zela hona grabatzera. Ez zekiten zein material nuen, nolakoa zen estudioa… Batzuetan ideia jakin bat izaten dute, beste batzuetan ez; denetarik dago.
7. — “Surik bai?” (GOSE & THE FAMILY, ‘Gose & The Family Bonberenea Session’, 2013)
P.M.: Gose. Grabatu zuten zuzeneko DVDa. Zuzeneko bat egin nahi zuten eta hemen egitea erabaki zuten. Beti izan dugu harreman ona beraiekin.
Abestia “Surik bai?” deitzen dela probestu nahiko nuke Bonberenea Sutan jaialdiez eta instituzio publikoekin duzuen harremanaz galdetzeko.
P.M.: Instituzioekin harremanak oso gorabeheratsuak izan dira, batez ere lehenengo hamabost urteetan. Jokin Bildarratzek, egun Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburua denak, Tolosako alkate izan zenean Bonberenea eraitsi eta birkokatu nahi izan zuen, eraikina dagoen auzoan etxebizitzak eraikitzeko. Horri aurre egiteko eta etxerako diru iturri gisa antolatutako jaialdi bat izan zen Bonberenea Sutan eta lau edizio egin genituen: 2008an, 2010ean, 2012an eta 2013an. Udalari aurre egin eta asmoak alda zitzaten eskatzeko izan zen hura.
Nola dago egoera egun?
P.M.: Gaur egun, ia dena bezala, nahiko geldi dago kontua. Harremana badago, bai Bildu bai EAJrekin.
Etxea ez dago arriskuan?
P.M.: Ez. EAJri kostatu zaio onartzea, baina bueno. Guk beti esan izan diegu: Tolosak babarrunak eta tejak eta zigarriloak dauzka, baina Bonberenea ere bai. Urteen poderioz, onartu behar izan duten zerbait izan da.
Piromanoen figura ere sortu zenuten komunitatearen babesa adierazte aldera. Oraindik ere sentitzen duzue babes hori?
P.M.: “Sormenaren suhiltzaileen aurrean, izan piromano eta zabaldu sua”, zioen leloak. Bai, gainera herrian onartuta dagoen zerbait da Bonberenea. Hona nentorrela heldu batek geratu nau eta galdetu dit: “Hi, Muñoa, hi ibiltzen haiz Bonberenea horretan, ezta?”. Orain dela hogei urte ez zintuen hirurogeita hamartaka urteko pertsona batek hori galdetzeko geratzen. Espero dezagun Bonberenea Sutan gehiago egin beharrik ez izatea.
P.M.: Zea Maysen “Negua joan da ta” abestiak bost milioitik gora dauzka eta Era disko hura gurekin atera zuten. Hala ere, honek baino bisita gehiago izango ditu Glaukomaren lehenengo diskoko bideoklipak ere, ez dut oroitzen izena oraintxe.
T.: Glaukomakoek egin zuten hirugarren diskokoa da abestia. Aurreko biekin pixka bat hautsi nahi zuten eta hasieratik proposatu zuten disko bikoitz bat egitea. Prozesu luzea izan zen, baina ni oso gustura geratu nintzen disko horrekin. Asko landu genuen eta diskoan islatu zen hori, taldeak ere esperientzia asko zuen pilatua. Zuzeneko pila bat eskaini zituzten eta oso onak ziren oholtza gainean, oso onak. Diskoan ere nabari zen. Oso musikari onak dira eta horrek beti errazten du lana, lehen esan bezala. Oso disko ona geratu zela uste dut, oso abesti onak dauzka. Askotan popularragoa-edo izateagatik gutxiesten den estilo bat beste maila batera eraman zutela uste dut. Oso disko onak egin dituzte. Gainera, hemen sortutako talde bat da.
Tolosaldeako talderik arrakastatsuena azken urteetan.
T.: Nik Irunen ikusten nuen, adibidez, jendea etortzen zitzaidala hitz egitera Glaukoma grabatu nuelako. Jende pila batengana iritsi ziren, ez soilik musika hori jarraitzen zutenengana. Batzuetan ikusten zen, adibidez, zenbaitek esaten zuela, “jode, ba ondo daude, ez?”, hasieratik alboratuta balituzte bezala. Batzuetan nahiko talibanak gara eta lehen esan duzun bezala, momentu batean soinu abanikoa zabaldu zen eta eskertzekoa da aurreiritziak apurtu izana.
Soinuak ez ezik, diskurtsoak ere aldatu dira.
T.: Bai, gainera oroitzen naiz Juantxorekin nola hitz egiten nuen, lehenengo diskoaren garaian, zituzten letra batzuen inguruan. Bazuten letra anbiguo samar bat eta izan genuen eztabaidarik horrekin. Eta halakoak deserosoak izaten dira batzuetan, badakizu, hemen denok baikara oso jakintsuak, baina gazteak zirenez, nik uste esandakoa ondo onartu zutela eta, konturatzerako, ohartzen zara nola eskuinetik aurreratzen zaituzten. Abesti hau adibidez, nahiko sinplea izan daiteke, baina tontakeria bat dirudiena ikaragarri garrantzitsua izan daiteke pertsona askorentzat, hil ala bizikoa. Horrekin konektatzeko gaitasuna gauza handia da.
T.: Hau ere oso sorpresa polita izan zen. Gontzal Bilbao laguna (Ama Say) etorri zitzaidan esanez bere alaba Paulek bazituela abesti batzuk eta proposatu nion etor zedin ea zer zuen ikusteko.
P.M.: Momentu hartan inoiz izandako artista gazteena izan zen, 18 urterekin. 21 urterekin jada bi disko argitaratu ditu.
T.: Orain gutxi ahots batzuk grabatzen egon da hemen eta ikusgarria da zenbat ikasi duen urte gutxian. Errazena Ama Sayren ildoa jarraitzea litzateke baina hasieratik beretik diskurtso propioa landu du, oso koherentea. Oso garrantzitsua da, baita ere, emakume bat abesten eta gitarra jotzen ikustea. Garai batean oso gutxi ziren; Humuseko Nataliari, adibidez, ea gitarra jolearen bikotea zen galdetzen zioten baxuarekin ikusten zutenean. Zorionez, badirudi zerbait ikasi dugula, oraindik egiteko asko dagoen arren.
Arimak, gainera, oso ondo adierazten du generazio aldaketaren ideia. Zuen erreferenteak izandako batzuen ondorengoak datozkizue orain.
P.M.: Orain gutxi argitaratu dugu Dena taldearen disko bat, adibidez; oso gazteak dira.
T.: Niri gertatzen zait, dena den, eta uste dut guztioi gertatzen zaigula, nahiz eta ez gustatu, diskoak grabatu, programatu, kontzertuak ikusi eta abar egin arren, gu eszena horretatik pixka bat kanpo gaudela. Ez delako gure generazioa. Joan gaitezke kontzertuetara edo gure taldearekin jotzera, baina jada ez gaude barruan. Rocka ere ez dago bere momenturik onenean; ea “ez dakit noren seme-alaba” gehiago datozen! (barreak). Rocka lehen gauzak apurtzeko zerbait zen eta egun ez du funtzio hori betetzen.
Grabatu duzu inoiz autotunerik, Txap?
T.: Bai, kantu bateko koru batean. Eta taldea Discipulos de Dionisos zen! (barreak).
Uste duzue Bonberenea iritsiko dela horrelako diskorik argitaratzera?
P.M.: Ez dugu aukera hori alboratzen.
T.: Estilo guztietan bezala, hasieran badago, aurreiritziengatik edo, gaitzespen antzeko bat; baina, agian, urteekin, ni neu hasiko naiz trap disko batekin gozatzen. Orain arte ez dut lortu, baina egongo dira gauza interesgarriak. Eta horretan ere, eta badakit ondo geratzeko diskurtso bat dirudiela, baina uste dut emakumeek asko izango dutela esateko.
Eta, estetikez harago, autogestioaren ideiak forma berrietara egokituko direla uste duzue?
P.M.: Pandemia ostean nik argi nabaritu dut gaztetxeen zirkuitua ez dagoela bere onenean. Ez baita normala hilabeteko agenda argitaratzearekin batera hamar edo hamabost talderen proposamenak jasotzea, hemen jo nahi dutela esanez. Eta badakit Azkoitiko Mataderoan edo Arrasateko Gaztetxean antzera gertatzen dela. Gazteek ere antolatu beharko dute guk lehen egiten genuen bezala, ezta? Guk kontzertuak jo nahi bagenituen guk antolatu behar genituen. Pandemia garaian asko hitz egin da teknikarien egoeraz eta abar, baina nik asko eskertu nuen Anarik jarri zuenean areto autogestionatuen egoerak ere kezkatzen zuela. Nik ez dut ikusten gure garaian genuen ilusio hori gazteengan, eta, egoera dagoen bezala, alternatibak inoiz baino presenteago egon behar lukete. Badaude osagaiak gizarteak nonbaitetik eztanda egin dezan.
T.: Nik uste dut askotan paralelismoak ezartzen saiatzen garela gaur egungo gazteen eta gure garaikoen artean eta hori da, agian, lehenengo akatsa. Gu gazteak ginenean horrelako diskurtsoak entzuten genituenean ez genien batere jaramonik egiten. Era berean, uste dugu orain dela hogeita hamar urte, gazteak ginenean —orain dela hogeita hamar urte, urte asko direla— oso azkarrak, kontsekuenteak, diskurtso landua genuenak eta abar ginela. Baina zulotxo batetik gure burua behatuko bagenu konturatuko ginateke gizarajo batzuk baino ez ginela. Gaur egungo gazteek gu baino fundamentu eta inteligentzia handiagoa dutela ere iruditzen zait sarri. Batzuetan kalamidadeak izango dira, baina gu ere hala ginen. Gure gurasoek esaten zuten, “hor dabil berriz, baxu horrekin!”. Bada gaur egun agian gu geu gara hori egiten ari garenak, beraz, geure iritziak agian ez du balio handirik. Deskonexioa nabaritu arren, nik pentsatu nahi dut ulertzen ez ditudan gauzak egongo direla, ondo ariko direla, eta, horren ondorioz, gauzak egingo dituztela. Agian gurea ez den bide batetik edo beste era batean, baina zerbait sortuko dutela. Zer gara bestela, inoizko belaunaldirik onena edo horrelako zerbait? Bai zera! Badakizu, maketa beti da hobea.
T.: Hauek, adibidez, lehen aldian grabatzera etorri ziren eta zigiluan geratu ziren azkenean.
P.M.: Tiro bat bezala doan talde bat iruditzen zait, oso onak dira. Kontzertu asko eskaintzen ari dira, gainera.
T.: Bai, bai, oso onak dira. Musika alaia egiten dute gainera, eta hori lortzea ez da erraza. Zineman edo literaturan gertatzen den moduan, gauza sakon edo tristeak egitea ez da erraza, baina agian bai errazagoa. Alaiak eta argitsuak egitea, ordea, hori gauza zaila da.
“Zelatun” deitzen da abestia eta, jakina denez, bertan erromeriak egiten dira. Zuek ere baduzue zuen ospakizuna ate joka, ekainaren 4ean etxean antolatu duzuen jaialdia.
P.M.: Bai. Bi eszenatoki egongo dira eta hamalau talde arituko dira. Arratsaldeko seiretan hasiko gara eta goizeko ordu batean amaituko da. Gero Olariusen Brothersak musika jartzen arituko dira. Azken aldian, askotan entzun izan dut Euskal Herrian ez dagoela eszenarik. Bonberenea Ekintzaken xedea ez da talde kontsolidatuekin lan egitea, hasiberriekin baizik. Nik beti pentsatu izan dut talde baten lehen diskoa magikoa dela. Guk ez dugu diskoetxe gisa funtzionatzen, proiektu ezberdinak bultzatzeko plataforma bat gara. Jaialdiari dagokionez, sekula ez dugu horrenbeste talderen kontzerturik antolatu; tira, aspaldi sei grindcore talderen kontzertuak antolatzen genituenean, asko jota. Kontzertuetan aurpegi berriak eta beste beteranoago batzuk arituko dira: eszenarik ez dagoela dioenarentzat, horra erantzuna.
Badagoela uzta berria, beraz.
P.M.: Nik uste dut baietz; aurten hamaika disko argitaratuko ditugu, pentsa. Taldeak orain dela hogei urte baino gehiago daude eta guk gustatzen zaizkigun taldeak argitaratzen ditugu. Egia da kontzertuetara doan jendea gutxiago dela: adin bateko jendea da. Garai batean disko bat ateratzen zuen taldea jada ibilbide bat zuena izaten zen, zuzenekoetan aritutakoa… Gaur egun edonork atera dezake disko bat. Guri dagokionez, hogei urte bete ditugula ospatuko dugu lagun artean eta gau polit bat pasatzen saiatuko gara.
