Soinu Eleak: Joseba Irazoki

Elkarrizketa: Joseba Irazoki

Musika bera abiapuntu eta hizpide nagusi bihurtzeko asmoz Soinu Eleak izendatu dugun elkarrizketa-formatu berezia egitea proposatu diot Joseba Irazokiri. Hainbat artistaren abesti sorta bat osatu dut sakelako telefonoan eta banan-banan jarri dizkiot norenak diren esan gabe, berak asmatzen saiatu eta komentatu zitzan. Era batera edo bestera neure buruan Joseba Irazokirekin lotura duten musikariak aukeratu ditut. Hona emaitza…

‘TOP OF THE HILL’ (TOM WAITS, ‘Real Gone’ diskotik hartua)

JOSEBA IRAZOKI: Tom Waits, ezta?

BADOK: Bai… Kantu hau aukeratzeko arrazoi nagusia da Oso Banda diskoan egiten duzuna harenaren oso antzekoa ikusten dudala. Waitsen zalea zara?

J.I.: Bai, bai. Real Gone diskoarekin zaletu nintzen bereziki bere musikarekin. Disko horrekin eta bolada horretan atera zituen beste batzurekin ere: Alice, Blood Money... Marc Riboten gitarrak oso gustukoak ditut, gainera.

BADOK: Horixe bera aipatu nahi nizun, zure jotzeko modua eta Marc Ribotena oso parekoak direla.

J.I.: Bai, badago lotura. Orain beharbada gutxiago, baina garai batean, Xabier Montoiarekin nenbilenean bereziki, erabat aldatu ninduen gitarrista izan zen, eta aztarna sakona utzi zuen nigan.

BADOK: Zerk eragin zintuen zehazki?

J.I.: Oso originala iruditu zitzaidan. Bluesa jotzen zuen funtsean, baina betiko eskala pentatonikoak beste era batera moldatuz. Modu hauskor, disonante batean esango nuke. Oso pertsonala, azken batean. Hari zor dizkiodan lick edo pasarteak erabiltzen ditut oraindik. Nire galbahetik pasatutakoak badira ere, noski.

BADOK: Zure ahotsa ere oso “waits” da Oso Banda diskoan.

J.I.: Ahotsa grabatu nuenean, ez zitzaidan batere gustatu. Pop tonu bat antzematen nion, erabat desegokia iruditzen zitzaidana, eta distortsio pila bat sartu nion bilatzen ari nintzen blues zikineko kutsua lortzeko. Zuzenean ez nuke esango horren Tom Waits denik, baina estudioko grabaketak, lehen aldean, ezbairik gabe asko zor dio Tom Waitsi. Une batean zalantzak izan nituen, antzekotasuna gehiegizkoa ez ote zen…

BADOK: Tira, emaitza bikaina da nolanahi ere. Horretaz gain, Tom Waitsen pertsonaia aipatu nahi nuke. Zirku eta ferietan ibiltzen den musikari bohemio eta berritsu hori, hain zuzen ere… Batzuetan zuk rol hori gustura hartzen duzula esango nuke.

J.I.: Baliteke, bai, kontzienteki ez bada ere. Alderdi teatral hori noizbait aipatu izan didate. Dadaismo puntu bat dudala esatera ailegatu dira, kar kar. Edozein erara, proiektuak eskertu egiten duen gauza bat dela uste dut.

‘THEME DE YO YO’ (JOSETXO ANITUA & ATOM RHUMBA, ‘Bilbao 13.05.05 Kafe Antzokia’)

J.I.: Morphine ez da, ezta?… Atom Rhumba izango da… Ez dut diskografia osoa ezagutzen baina Atom Rhumba dirudi…

BADOK: Bai, asmatu duzu. Art Ensemble Of Chicagoren bertsio bat da. Hiru konturengatik ekarri dut abesti hau. Alde batetik, Atom Rhumbarekiko lotura dago. Zer esango zenuke ematen diozula zuk Atom Rhumbari eta zer ematen dizu zuri? Pertsonalki, zure alderdi rockero hori ez nuen ezagutzen Atom Rhumbarekin ikusi zintudan arte, eta pixka bat ezustean harrapatu ninduela onartu behar dut.

J.I.: Bai, jende asko sorpresaz harrapatu zuen. Nire kantautore alderdia beharbada ezagunagoa zen, baina gitarrarekin gauza bortitzak egin izan ditut, DO izenarekin adibidez. Baliteke horren rockeroak ez izatea baina bai gogorrak. Eta herriko taldeetan aritu naizenean rocka ere jorratu izan dut, Pettirekin batera egindako zuzeneko emanaldietan, On Beniton… Azken talde hau erabakiorra izan zen Atom Rhumban sartzeko, zeren eta On Benitoren maketa izan zen Iñigo Cabezafuegori pasa niona eta ni deitzera bultzatu zutena…

BADOK: Gustura zaude Atom Rhumban?

J.I.: Oso ongi eta lasai. Lehen unetik oso natural sentitu naiz. Oso hitz gutxirekin funtzionatzen hasteko gai izan gara. Zer aportatu dudan? Aurreko gitarrista, Alvaro [Segovia], Jon Spencerrenaren moduko bluesa zuen gogoko, ni baino pixka bat klasikoagoa da. Nire gitarra zaratatsuagoa, ilunagoa eta punkagoa dela esango nuke. Beraiek zer eman didaten? Bada, batez ere, 40 urterekin rocka egin eta egurra eman ahal izateko aukera. Eta ez da gutxi, nire ibilbidean ez bainuen ordura arte rock talde baten barnean jo, eta inoiz egiteko aukera galdua nuela pentsatzen hasita nengoen dagoeneko… Eta gozatzen ari naiz, popa egiteko gogo gutxi daukat azken aldi honetan.

BADOK: Aipatu nahi nizun beste izena Josetxo Anitua da. Zuk bere omenezko abesti bat egin zenuen Euria ari du diskoan. Zein da Josetxoren inguruan duzun irudia eta iritzia?

J.I.: Bere bizitzako azken etapan ezagutu nuen, Artoartian-eko bileretara etortzen baitzen. Josetxo Grieta eta Mattinekin egin zituen gauzak Cancer Moonenak baino hobeto ezagutzen ditut. Hori baino lehenago Oiartzungo Pagoan lan egin nuen dj moduan eta Josetxorekin Bilboko Kafe Antzokian ikasi nuen pixka bat. Xabier Montoiaren lagun mina zen eta horren bitartez ere izan nuen harekin kontaktua. Tipo goxua eta eskuzabala iruditu zitzaidan beti. Artoartianen lehen garai hartan Josetxo oso presente eta oso gogotsu ikusi nuen… Aipatu duzun kantu instrumentala bera hil zen egunean egin nuen eta horregatik jarri nion bere izena.

BADOK: Azken kontu bat abesti honen inguruan, Art Ensemble Of Chicago free-jazz talde ospetsuarena dela kontuan izanik. Badakit free-jazzaren zalea zarela baina alderdi hori ez duzu momentuz gehiegi landu. Asmorik ba al duzu?

J.I.: Mengele Quartet taldearekin egin nuena nahiko free-jazzerotzat jo daiteke. Jazza izan edo ez, inprobisazioa gustatzen zait asko, eta jazzaren barruan free-a gustatzen zait gehien. Munduan inprobisazioa lantzen duten musikariek eta jazz musikariek elkarrekin lan egiten dute askotan baina Euskal Herrian ez dugu oraindik lotura hori gehiegi landu. Musikene eta Artoartianen munduak lotzen ziren pixka bat batzuetan baina ez asko. Musika garaikidearekin egin dira lotura gehiago. Nik Hasier Oleagarekin egin dut free-jazz inprobisazioren bat Altxerrin, eta gehiago egingo nituzke, bai.

‘YOU & YOU’ (DNA, ‘DNA On DNA’)

J.I.: Gustatzen zait baina ez dut ezagutzen…

BADOK: DNA da, Arto Lindsay gitarristaren taldea. 1980 inguruko No Wave korrontekoa..

J.I.: Arto Lindsay behin Donostian ikusi nuen eta gustatu zitzaidan. Egia esan, No Wave garaia ez dut ondo ezagutzen baina erakartzen nau. Marc Ribotek berak ere badu joera horren eragina. DNA hauek erradikalagoak dirudite, baina bai, gustatzen zaizkit.

BADOK: Arto Lindsayren gitarra zorrotz eta ertz askodunak zurearekin zerikusia du nire ustez, baina aldi berean, haren jatorri brasildarrari erreparatuta, bossa nova kutsuko kantu goxoak egin izan ditu, eta zuk ere baduzu ertz batetik bestera joateko erraztasun hori.

J.I.: Maiz galdetzen didate nire musikaren aldakortasunari buruz, eta beti erantzuten dut musika oso ezberdinak gustatzen zaizkidala eta musikari bezala norbere burua mugatzea ez zaidala gustatzen. Ahotsarekin beharbada mugak estuagoak dira, baina instrumentuekin ez dago mugarik, edo zabalagoak dira behintzat. Gitarrarekin pedal zaratatsuak erabili ditzakezu eta folk doinu akustiko goxoak egin ditzakezu, eta bata edo bestea aukeratu eta horretara mugatzea ez dut gustuko. Gitarrak bere osotasunean betetzen nau.

‘WAZAM SAMAT’ (GROUP DOUEH, ‘Guitar Music From the Western Sahara’)

J.I.: Afrikar puntua du… Ez dakit, Agadezeko musika edo horrelako zerbait…

BADOK: Hortxe-hortxe. Group Doueh da, Mendebaldeko Saharako taldea.

J.I.: Noski. Bai Group Doueh bai Group Inerane pila bat entzun nituen bolada batean, On Benito taldearekin nenbilenean batipat. Gitarra afrikar horiek zoratu egin ninduten. Blues edo trance-blues moduko gauza bat da. Kristorena.

BADOK: Abesti honekin dagoen beste lotura interesgarri bat Sun City Girls taldeko kideek kudeatzen duten Sublime Frequencies zigilua da (disko honen argitaratzailea). Zuk Sun City Girls gustukoak dituzu, ezta?

J.I.: Bai, beharbada azken urteetan Sun City Girls baino gehiago taldeko gitarrista Sir Richard Bishop jarraitu dut. Bere kontzertu bat ireki nuen behin eta bere diskoak oso gustukoak ditut. Eta Sublime Frequencies neurri handi batean jarraitzen dudan zigilua da, bereziki afrikar jatorriko musiketan.

BADOK: Zer iruditzen zaizu zigiluak egiten duen “esplorazio” lana?

J.I.: Kristorena. Ez dakit nola grabatzen duten baina oso naturalki islatzen dute musika bakoitzaren izaera. Adibidez, Omar Souleyman-i egin zizkioten grabaketak oso-oso lo-fi eta gordinak dira, eta azken diskoan ordea, Four Tet ospetsuak egin du ekoizpena, eta ez da gauza bera, magia galtzen du nolabait. Sublimekoek hori daukate, esentzia harrapatzeko gai dira eta “benetakoa” den zerbait ekartzen dizute. 

‘PRELUDE TO 110 OR 220/WOMEN OF THE WORLD’ (JIM O’ROURKE, ‘Eureka’)

J.I.: (Berehala) Jim O’Rourke! “Women of the world”!

BADOK: Klasiko itzela da hau, ezta?

J.I.: Bai, bertsioneatu egiten dut gainera.

BADOK: Euskal Herriko Jim O’Rourke moduan ikusten zaitut askotan…

J.I.: Euskal Herritik kanpo aipatu izan didate noizbait bere izena, baina hemen lehen aldia da, eta bai, noski, Jim O’Rourke erreferente handia da niretzat. Brutala. Tipo honek ere gauza oso ezberdinak egiten ditu. Bere pop diskoak zoragarriak iruditzen zaizkit. Bere tonalidadea maite dut. Baita David Grubbs, Gastr del Sol… ere. Chicagoko soinu horren oso zalea naiz. Gustuko musikari bakar bat aukeratu beharko banu Jim O’Rourke izango litzateke seguraski.

BADOK: Gauza asko plazaratzen ditu eta azken aldi honetan gehienak Bandcamp-en zuzenean ateratzen ditu, Steamroom seriea kasu. Bera bezalako artista emankorrentzat lan egiteko modu bakarra dirudi. Zer iruditzen zaizu zuri?

J.I.: Imajinatzen dut Jim O’Rourkeren mailako musikari batek aukerak izango dituela bere lanak euskarri fisikoan plazaratzeko, baina filosofia moduan egiten duela iruditzen zait, egiten dituen lanak zaleekin trabarik gabe elkarbanatzeko asmoz. Ez luke beharbada horrela izan behar, baina badirudi musika mota batzuk —esperimentalak, norberak etxean landutakoak…— errazago ematen ditugula dohainik beste batzuk baino. Pop disko batek estudioko lan handiagoa eta ekoizpen gastu handiagoak dituelako izan daiteke…

BADOK: Baina artistak nolabait ordainen bat jaso beharko luke… Eztabaida konplikatua da…

J.I.: Ez da erraza.

BADOK: Noizbait formula bat bilatuko dugulakoan nago, baina une honetan transizio une batean gaudela iruditzen zait.

J.I.: Argi dago diskoak ez duela etekinik ematen gaur egun. Zuzenean jotzea garbiagoa da zentzu horretan. Leku batera joaten zara, gastu batzuk dauzkazu, zerbitzu bat ematen duzu eta horren ordainean diru bat jaso. Grabaketa zu aurkeztu, ezagutzera eman eta kontzertuak lortu ahal izateko bidea litzateke orduan.

BADOK: Baliteke, baina musikari askorentzat ez da erraza bere musika zuzenekora eramatea edo ez dira eroso sentitzen… Konplikatua da.

‘LECCE, LEAVING’ (LEE RANALDO & THE DUST, ‘Last Night on Earth’)

J.I.: Hau entzun dut… aah… Sonic Youth da, ezta?

BADOK: Bai, gutxi gorabehera. Lee Ranaldo bakarka. Gustukoa duzu?

J.I.: Bai, baina ez hainbeste. Ez naiz superzalea. Bere momentuan entzun eta inpaktatu ninduen Sonic Youthen musikak, baina Jim O’Rourkeren musika, urrutirago joan gabe, aberasgarriagoa iruditzen zait. Afinazio irekiak erabiliz soinu oso pertsonala lortzen dute, zalantzarik gabe, baina gero doinuei zerbait falta zaiela iruditzen zait. Abestiak moldatzeko modua eta doinuen indie kutsua ere ez zait gehiegi gustatzen… eta gainera errepikakor samar ikusten ditut azken urteetan. Haien musikak beste gauza interesgarriago batzuetara ailegatzeko balio izan didala esango nuke.

BADOK: Lee Ranaldo beste arrazoi batengatik ekarri dut. Nolabait bere azken diskoetan planteatzen duen “kontrako bidea” ekarri nahi nuen harira. Hau da, esperimentazio erradikaletik abiatuz pop-rock egitura ezaguneko abestietara iristea. Eta horrek bere balioa duela uste dut. Pop-rock abesti klasiko on bat egitea ez baita batere erraza. Batzuetan musika esperimentala, esperimentala izate hutsagatik, ona izan behar duela ematen du, eta pop-rocka aldiz, egitura ezagunetan oinarritzen delako edo osagai komertzial bat duelako ezin duela inolaz ere horren ona izan.

J.I.: Bai, erabat ados nago. Itsaskorra den zerbait lortzeari itzela deritzot. Oso zaila da benetan. Askotan pentsatzen dut euskarazko pop abesti borobil bat egiteko gai ez naizela eta esperimentazioaren alorrean erosoago edo babestuago sentitzen naizela. Bestea, doinu itsaskorrak egitea, kristoren erronka da, eta horretarako oraindik ikasi egin behar dudala esango nuke.

BADOK: El Desvän del Machoko Jose Izkuek behin elkarrizketa batean esan zidan bezala, benetako klasikoak soinu esperimental berriak eta doinu itsaskorrak uztartzean lortzen dira.

J.I.: Ados nago. Esperimentazioarekin soinu berri ugari aurkitzen dituzu eta horrekin emozionatu egiten zara hasiera batean, baina pixkanaka aspertu egin zaitezke noraezean ibiliz gero.

BADOK: Soinu horiek lurrera ekarri behar dituzu nolabait.

J.I.: Hori da, bai.

‘ALL I WANT’ (JONI MITCHELL, ‘Blue’)

J.I.: Ez dakit, Vashti Bunyan edo horrelakoren bat?

BADOK: Joni Mitchell da. Arrazoi berezi batengatik jarri dizut kantu hau. Behin Lee Ranaldori gitarrista gogokoenen zerrenda bat emateko eskatu zioten eta horien artean Joni Mitchell sartu zuen. Atentzioa deitu zidan emakume bat aipatzeak, eta ohartu nintzen zein punturaino kostatzen zaigun oraindik emakumezkoak jotzaile eraginkorren artean ikustea. Horrelako zerrendak egiten direnean beti gizonezkoak etortzen zaizkigu burura, eta molde hori apurtzea zaila egiten zaigu… Zuk zeintzuk esango zenuke direla zure 5-10 gitarrista gogokoenak?

J.I.: Marc Ribot, John Fahey, Robbie Basho, Bill Orcutt, Richard Bishop, James Blackshaw, William Tyler… Eta talderen batean aritzen direnetatik Nels Clineren (Wilco) gauza batzuk gustatzen zaizkit…

BADOK: Tira, kontzienteki bada ere, apurtu dezagun estereotipoa eta emaidazu emakumezko baten edo besteren izena…

J.I.: Marissa Anderson aipatuko nuke, eta oso-oso ona den beste bat: Anthony Braxton eta antzeko free-jazz musikariekin aritzen den Mary Lou Halvorson.

‘VARIATIONS ON CLAIRE DE LUNE’ (ROBBIE BASHO, ‘Bonn Ist Supreme’)

J.I.: Hau Robbie Basho da..

BADOK: Bere omenezko disko batean parte hartu zenuen, ezta? Nola izan zen hori?

J.I.: Castello-ko management enpresa bateko arduraduna ezagutzen dut eta behin DO bezala Richard Bishopen kontzertu bat irekitzera gonbidatu ninduen. Arboreak ere jotzen zuen eta taldeko kide bat Bashoren omenezko disko bat prestatzen ari zela jakitean, managementekoek nire izena aipatu zioten. Kantu bat bidali nion, gustatu zitzaion eta azkenean disko fisikoan atera ez zuten arren, bilduma digitalean plazaratu zuten. Eta orain Beñat Axiarirekin batera Bashoren abestien inguruko disko bat prestatzen hasi behar gara. Bertsio kantatuak dira, Bashoren kantari alderdia ez baita batere apreziatua, baina Beñatek oso antzeko ahotsa duela iruditzen zaidanez diskoa egitea proposatu nion eta animatu egin zen. Ez dakit zer aterako den…

‘SUMMERTIME’ (JOHN FAHEY, ‘Red Cross’)

J.I.: Bai, John Fahey da, Red Cross diskokoa…

BADOK: Bai horixe. “Summertime” estandarraren bertsio hau itzela iruditzen zait. Gustatzen zaizu zuri?

J.I.: Bai, asko, garai batean asko entzun nuen disko hau. Ez dakit John bera jende gaztearengana hurbildu ote zen une horretan edo alderantziz izan zen. Glenn Jones ezagutu nuen garai hartan eta Johni buruzko istorio pilo bat kontatu zizkidan. Ezagutu zuten guztiek kristoren mirespena diote. Abesti honi keinuren bat egin izan diodala onartu behar dut.

‘MIRADAS’ (IÑIGO UGARTEBURU, ‘For The Unknown’)

J.I.: Mmm… ez dakit… Iñigo?

BADOK: Iñigo Ugarteburu da, bai.

J.I.: Lehen diskoa dezentetan entzun nuen. Bigarren hau ez hainbeste beharbada, baina nolanahi ere bi disko ikaragarri egin dituela iruditzen zait.

BADOK: Talentu handiko tipoa da, zalantzarik gabe. Inoiz lan egin al duzu berarekin edo lan egiteko asmorik izan duzu? Bikote ederra egingo zenukete.

J.I.: Ez, elkar topatu izan dugu Artelekun eta horrelakoetan, lagun komunen bat daukagu, Iban Urizar bezala. Baina tira, bera Londresen bizi da eta etortzen denean harreman handia duen jendearekin geratzen dela suposatzen dut, Xabier, Iban… eta gutxitan etortzen da gainera.

‘KASKA‘ (BEÑAT AXIARI, ‘Leitza larrea’)

J.I.: Beñat Axiari da, ezta?

BADOK: Bai, bai, Leitza larrea diskoko “Kaska” abestia, hain zuzen ere.

J.I.: Ah, ba badaukat disko hori baina kantu hau ez nuen gogoratzen.

BADOK: Azkenengo kanta da. 11 minutu inguruko iraupena du eta hona ekartzeko arrazoia bertan azaltzen den gitarra boteretsu eta zaratatsua da. Elkarlanean egin dezakezuen musika irudikatzean kantu hau etorri zait burura. Beraz, orain bai, elkarlan horri buruz zehaztasun gehiago emateko eskatuko nizuke.

J.I.: Robbie Bashoren omenezko diskoaren garaian izan nuen ideia eta orduan proposatu nion Beñati ahotsa sartzea. Baina ez genuen datarik aurkitu epe-muga baino lehenago grabatzeko. Bertsioa egiteko gogoa ordea, ez dugu inoiz galdu, ez berak ezta nik ere, eta iaz Joseba Irazoki eta lagunak lelopean egin nituen kontzertuetan Beñat gonbidatu nuen Bashoren abesti bat kantatzera. Orduntxe hartu genuen proiektua behingoz aurrera ateratzeko erabakia, eta dagoeneko bilera bat egin dugu lehen entsegu eta grabaketa datak zehazteko. Oraindik ez dugu erabaki abestiak euskaratuko ditugun ala ez, baina bertsio “rockerizatu” eta esperimental samarrak izango direla garbi daukagu… Basho gitarrista bezala ezaguna izan arren, bere ahotsak magia berezia zuela iruditzen zaigu eta horixe gogorarazi eta omendu nahi dugu disko honen bitartez.

‘WOODPILES ON THE SIDE OF THE ROAD’ (JACK ROSE, ‘Luck In The Valley’)

J.I.: Tyler?… Glenn Jones edo Jack Rose?…

BADOK: Jack Rose da. Zure musikan, batipat “Lepoan hartu” bezalako bertsioak egiten dituzunean, haren aztarnak aurkitzen ditudala esango nuke.

J.I.: Disko berezi hau nire gustokoena ez izan arren, mirespen handia diot Jack Roseri eta gitarrista gazteen artean nere kutuna izan zela esango nuke. Soinua, teknika, sakontasuna… dena zeukan.

BADOK: Ezagutu zutenek pertsona aparta izan zela diote.

J.I.: Garagardozale amorratua baino kristoren tipoa bai…

BADOK: Beno ba, abestiak bukatu dira. Primeran moldatu zara. Nik hala ere, amaitu aurretik, zure azkenengo diskoari buruz galdetu nahi nizuke. Zer moduz doa eta zer espero dezakegu?

J.I.: Bukatzen ari naiz. Dagoeneko azken nahasketak egiten ari naiz. Euria ari du pop formatuan egin nuen azken diskoaren jarraipena da nolabait. Sei musikarirekin batera egin baitut, talde moduan, eta moldaketa anitzez hornituta. Euskal Herrian azken urteetan entzun eta gozatu ditudan hainbat talderen bidea jarraitu nahi izan dut (Borrokan, Jupiter Jon, Lisabö, Gora Japon…). Nire konposizoak izan arren, talde batean pentsatuz egin ditut denak.

BADOK: Zeintzuk dira parte hartzen duten musikariak?

J.I.: Iban Urizar (tronpeta), Ager Isunza (biolina eta gitarra), Igor Telletxea (bibrafonoa eta tronboia), Felix Buff (bateria) eta Jaime Nieto (baxua). Eta lehenengo aldiz ekoizle bat izan dut, Felix Buffen anaia Joanes hain zuzen ere. Harekin nire ahotsa benetan nahi nuen moduan grabatzea lortu dut.

BADOK: Eta nola da hori?

J.I.: Nire ahotsa oso goxoa dela iruditu zait beti eta niri Scott Walker moduko crooner-en sakontasuna ikaragarri gustatzen zait. Oraingo honetan kutsu hori eman ahal izan diodala uste dut.