Elektronika geometrikoa

Izaskun Gonzalez aka Rrucculla, barakaldotar musikari elektronikoak 2015ean bandcamp bere lehen doinuak plazaratzen hasi zen lehen unetik bere erregelak ezarri ditu. Jazza, IDM, funk, vaporwave… eta ia azken urteetako edozein korronte elektronikorekin loturak dituen eta aldi berean guztiz berezkoa duen doinu eta erritmo bilduma bitxi, asimetriko, ziztagarri, liluragarri ezin ederrago bat utzi digu bidean. Bide horretan jaso eta ikasitako guziaren borobiltze zoragarri baten modura iritsi zitzaigun iaz Zeru Freq diskoa. Ez da azkena izango, arakatzeko eta eskaintzeko asko du oraindik artista bikain honek, elkarrizketa honetan kontatzen digun bezala.

Izaskun Gonzalez aka Rrucculla, etxeko lasaitasunean, liburu eta disko artean.

Musika edota soinu hutsez haratago doan artista zara. Margolaritza, kolorea baita arkitektura ere bateratzen dituen kontzeptu artistiko baten ondorio dira zure disko eta doinu polirritmiko liluragarriak. Zeure burua musikari moduan baino disziplina askotariko artistatzat duzula esango zenuke?

R: Bai, guztiz. Ez dut nire burua musikaritzat soilik jotzen. Beti izan dut beste ekintza artistiko ezberdinetarako grina. Marrazkilari moduan hasi nintzen. Musika oso era bisual batean ulertzen dut nire baitan. Egia esan, bost axola zait zein eratara sailkatzen nauten. Ideia berriak garatzeko sormen gaitasuna dudala ikusi dut nire ibilbidean zehar, beste muga edo etiketarik gabe.

Eremu hibrido honetan lan egiten duten musikariak geroz eta gehiago izan arren, espektakulu eta kulturaren munduetan era honetako hibridaziotarako erabat prest ez daudela dirudi oraindik. Bere burua artista moduan aurkezten duenak, erakusketa areto, soinu instalakuntza eta museoetan aurkitzen du lekua eta musikariak, aldiz, espektakuluaren munduko kontzertu areto eta festibaletan. Badira noski, erdibideko espazio horietan mugitzen hasi diren guneak baina oso gutxi dira oraindik. Oraindik ere, musika elektronikoa museo baten barnean aurkeztea lekuz kanpokotzat jotzen dela esango nuke…

R. Zeru Freq museoetan aurkezteko asmoa banuen, baina ez didate aukerarik eman. Iraganean Thyssen edo MACBA bezalako aretoetan aurkezpenak egin izan ditut. Baina arrazoi bat edo bestea dela, Bilbon ezinezkoa dirudi. Bestalde, gaur egun, zure lanak oihartzun minimo bat izan dezan oso maila altu batetik hasi beharra daukazu (orain dela urte batzuk behar zenuena baino askoz altuagoa, alegia) eta promozio aldetik askoz lan handiagoa egin behar duzu. Eta pena da, diskoaren izaera kontzeptuala museo batera oso ondo egokitzen dela baiteritzot.

Hala da. Zure obrak, soinu hutsaz haratago doazen artelanen modura azaltzen zaizkigu. Haien inguruan kontzeptu artistiko, bisual eta plastiko bat sortzen baituzu.

R: Sortzeko garaian, nire buruari muga eta hizpide batzuk ezarri behar izaten dizkiot, estilo batetik bestera erabat sakabanatzen bainaiz bestela. Baina era berean, askatasun osoa behar dut buruan dudan norabideak eragiten dituen arriskuak gainean hartu ahal izateko. Entzulegoak sarritan estilo jakin batekin lotu nahi izaten du artista bakoitza, baita zigiluek ere artista berriak bilatu eta haien lanak merkaturatzeko garaian. Nirekin jai dute sormenerako askatasun hori errespetatzen ez badute. Nazioarteko zigilu batzuek lan zehatz batzuren eske kontaktuan jarri izan dira nirekin baina ezetz esan diet. Bartzelonako Lapsus zigiluan nahiago izan dut argitaratzea oraingoan, bertan konfiantza osoz aske lan egiteko aukera eman baitidate. Ordu pilo bat pasatzen ditut nire doinu eta kontzeptuak sortzen eta gutxieneko errespetu bat da eskatzen dudan guzia.

Zeru Freq entzutean eta iruzkina idaztean, musika “aditu” baten kontzeptua, hots, bere buruaz ikasi eta bere kasa birsortu daitekeen musika, etorri zait burura. Bere garaian, Brian Eno handiak ezagutzera eman zuen “musika sortzailea” gogoratu dut eta elkarrizketa batean esan zenituen hitz hauekin topo egin dut: “Adimen artifiziala erreminta lagungarria izan daiteke, baina inola ere ez artista baten lanaren ordezkoa. Garai batetan “drum machine” aparatuak atera zirenean pasa zen gauza bera pasako dela uste dut. Jende askok bateria jotzaileak lanik gabe geldituko zirela pentsatu zuen orduan. Egun, sintetizadore analogiko baten soinua berehala birsortu dezakeen softwarea eskuragarria dago edonorentzat. Soinu diseinuaz ideia handirik ez duten ekoizleentzat sormen ate ireki bat izan daiteke hori eta emaitzak oso modu azkar batean lortzeko baliabide oso erosoa. Baina tira, pixkanaka-pixkanaka ikastearen eta probatzearen magia hori galdu egiten dela deritzot. Inongo esfortzurik egin gabe, unean dena eginda egotea oso aspergarria iruditzen zait”. Hitz horietan adimen artifizialaren inguruan duzun ikuspegiaren gako asko oso garbi uzten dituzu. Baina hala ere, adimen hori zure lanean nola erabiltzen duzun edo nola erabiltzea pentsatu duzun (halakorik egin baduzu noski) jakin eta ulertu nahi nuke. Kuriostasuna sentitzen dut.

R: Tira, nik momentuz ez dut Adimen Artifiziala sormen erreminta moduan erabili. Orain arte, Ableton-en software baten bitartez beste artista batzuren doinuen akordeak MIDI formatura transformatu eta gero nire konposaketak lantzeko erreminta edo eredu moduan erabiltzea izan da AA batekin lan egitearen antzekoena niretzako. Heziketa musikal moduan erabili dut konposaketa erreminta baino gehiago. Beste erabilera posible guziek ez dute interes handirik niretzat gaur egun, ez dut ikusten nire lan prozesuan zein eragin positibo izan dezaketen. Nire ohiko erremintekin oso eroso sentitzen naiz eta lantzeko eta ikertzeko eremu oso zabala dudala uste dut.

Diozun musika “autosortzaile” horren inguruan ez dakit gauza handirik, baina era berean, egia da nolabait kutsu hori duten ekoizpen erreminta batzuk garatu ditudala azken aldi honetan. Haiei esker, soinu jakin batzuk era automatikoan sor ditzaket eta bere kasa aldatzen eta hazten uzteko gai naiz. Nolabait esatearren soinuei norabide eta testuinguru bat ematen diet eta gero libre uzten ditut bere kasa aldatzeko eta egokia deritzodanean nire ekarpenak eta konponketak gehitu ahal izateko.

Teknika hauen inguruko tailer bat egiteko asmoa badut baina oraindik ez dut ezer zehatzik martxan jarri.

Erreminta digitalek lana asko errazten duten arren, sarritan emaitza oso uniformeak ematen dituzte. Artistaren arima eta ekarpen pertsonala faltan botatzen da horrelakoetan.

R: Testuingururen araberakoa gauza dela esango nuke. Nik egiten dudan moduko artisau musika batentzat norberak bere kasa eta bere baliabidez sortzea askoz egokiagoa suertatzen da. Baina enkargu moduko publizitate lan eta antzekoen kasuan oso erabilgarriak dira era horretako erremintak.

Nire kasuan ez dut batere sanplerrik erabiltzen. Lortu nahi dudan soinua oso garbi dut buruan eta nire kasa sortzea nahiago dut besteen grabaketatan arakatzen ibiltzea baino. Erabaki hau Warner Bros diskoetxeak salaketa bat jartzeko mehatxua egin zidanean hartu nuen. Nire zigiluaren “BIIPBIIP” izena correcaminos pertsonaia famatuaren “beep beep” horretatik kopiatu nuela leporatzen zidaten. Pandemia garaian burofax bat iritsi zitzaidan correcaminos-en eskubideak zapaltzen ari nintzela eta berehala izenez aldatzen ez banuen salaketa formal bat bidaliko zidatela esanez. Noski, zigiluaren izenak ez zuen inongo zerikusirik zorioneko marrazki bizidun horiekin baina hala eta guztiz ere betirako sanplerrak erabiltzeko gogo guztiak kendu zizkidaten. Gauzak beti nire kasa sortzeko hautua egin nuen hortik aurrera.

AA-rekin erlazionatutako beste alderdi bat musika gomendio “pertsonalizaturako” algoritmoena da. Interneteko hartu ezineko eskaintza erraldoiaren barnean gure aukerak gure gustu eta joeratara moldatzen laguntzeko aitzakiaz entzute prozesu guztiz pasibo bat bultzatzen dute. Zentzu eta une askotan ulergarria da horrelako erremintak behar izatea eta existitzea, baina entzute eta arakatze prozesu askoz aktiboago batekin bateragarriak izan al daitezke? Nola?

R: Arrazoi duzu, Spotify-ren baitan entzute pasiboa da hoberen funtzionatzen duena. Zera, pittin bat lotsagarri baldin bazait ere, nire disko guzietan apropos sartzen ditut abesti izen jakin batzuk Spotfiy-ko iragazkiek detekta dezaten eta bilaketa prozesuetan errazago azal daitezen. Troiako zaldi txiki baten modura.

Azken batean, egia esateko, nire lagunartean adibidez, ez du inork dirurik ordaintzen musika entzutearen truke. Artista eta arte zaleen “burbuilatik” at dauden beste guztiak bezala. Bost axola zaizkie eztabaida guzti hauek. Zoritxarrez, musikaren kalitatea behera etorri da. Badira pirateatutako musika edo zuzenean Spotify-ko zerrendak erabiliz pintxatzen duten DJ amateurrak. Denbora pasa hutsa bihurtu da eta ondorioz debalde izatea espero du jendeak. Nahiko tristea da.

“Eta horrek arduratzen nau orain, alegia, lehen bezainbesteko astirik ez dudala musika sortzeko. Disko on bat egin ahal izateko denbora behar dut, nire ikuspegia zabaldu dadin. Baina gaur egun berehalako emaitzak espero ditugu beti”.

Artikulu batean irakurri dut Spotify-ren barnean badirela benetazkoak ez diren taldeak, AA bitartez sortutako diskografia osoa eta guzti.

R: Orain dela gutxi lokal batean itxuraz jazz klasikoez osatutako playlist-a jartzen ari ziren eta erabat faltsua iruditzen zitzaidan dena. Benetako klasikoetan oinarrituz eta haien zatiak nahastuz AA batek sortutako doinu aspergarriak baino ez ziren. Tira, edozein erara ez dut AAren aurkari modua azaldu nahi, ez baita hori nire pentsaera. Ez dut beste batzuk ikusten duten mehatxurik sentitzen. Erreminta moduan ikusten dut. Zeuk ikusiko duzu gero zer entzun eta zer jaten duzun, ezta? Jendea horren inozoa ez dela pentsa nahi dut eta faltsukeriak sumatzeko gaitasuna baduela.

Hala da, interesa eta jakiteko nahia duen jendea ez da inoiz faltako. Gaiz aldatuz, zure beste zita bat ekarri nahi nuke: “buelta pilo bat ematen ditut nire lan prozesuan, eta sarritan abesti baten 30 bertsio sor ditzaket eta baita bakoitza lupaz analizatu ere. Baina gero, bertsio guzti horiek distantzia minimo batetik begiratu, hausnartu eta norabide egokia aukeratzeko denbora behar dut. Eta zoritxarrez denbora hori izatea geroz eta zailagoa da gure gaurko bizimoduan“. Gauza da, entzulearen aldetik pilo bat eskertzen dela musikari dedikatzen diozun pazientzia hori, milaka ñabardura txiki baitago zure doinuetan eta era berean inoiz ez dira gehiegizkoak suertatzen. Gauza bakoitza beharrezkoa delako dago hor, ezer ez dago soberan. Garbiketa lan sakona eskatzen du horrek.

R: Bai, baina edozein eratara abesti batetik bestera asko aldatzen da. Esate baterako, Zeru Freq doinua 20 minututan sortu nuen goitik behera. Baina beste guziak burutzeko urtebete behar izan nuen. Eta horrek arduratzen nau orain, alegia, lehen bezainbesteko astirik ez dudala musika sortzeko. Disko on bat egin ahal izateko denbora behar dut, nire ikuspegia zabaldu dadin. Baina gaur egun berehalako emaitzak espero ditugu beti. Zigilu batek enkargu bat egiten didanean, nire lan erritmora egokitu behar du eta ez alderantziz. Ezinezkoa zait egun osoa etxean musika ekoizten egotea, 18-20 urte nituenean bezala. Musikaz bizitzen saiatzen naiz baina ez dut uste luzaroan jarraitzerik izango dudanik. Garai hobeak eta okerragoak izaten dira eta egia esan, disko honen ale gehixeago salduko zirela eta zuzeneko gehiago eman ahal izango nituela espero nuen, baina ez da halakorik eman. Eta noski, beste aukera batzuk begiratzen hasi beharra daukazu.

Lehen komentatu duzu sanplerrik erabiltzen ez duzula eta hari horri helduz, Zeru Freq sortzeko garaian piano klasikoa jotzen ikasi zenuela irakurri dut. Erreminta digitalak alde batera utzi eta zure eskuez baliatuz lanerako modu organikoetara bueltatzeko asmoa izan duzu? Teknologiaz pittin bat ase agian?

R: Bai, guztiz. Tira, baita azaleko marrazkia ere erabat eskuz egin nahi izan dut, den dena digitala izan ez zedin. Sophie oso gustukoa dut, baina une jakin batean entzuten nuen guztiak bere musika gogorarazten zidan eta haren imitazio bat iruditzen zitzaidan. Soinu metalikozko giro gris guzti horietaz aspertuta bukatu nuen. Musikaren asmo bakarra ahalik eta “Sound design” zoroena sortzea zela zirudien une hartan. Eta? Noski ondo dago, meritu handia dauka baina sarritan ez du inongo zentzurik edo norabiderik. Neuk ere egin dezaket munduko soinu diseinu zoroena baina zer esan nahi dut horrekin? Nora eramaten zaitu?

Askoz organikoagoa eta guztiz ezberdina zen zerbait egiteko beharra sentitzen nuen. Beste muturrera joan nintzen soinu ezberdinen bila eta orkestra soinuekin obsesionatu egin nintzen erabat. Barbra Streisand, Leonard Bernstein edota Bossa Nova doinuak izan dira ordutik nire kuttunak. Sormen prozesuan oso muturreko soinu deseroso artean nabil beti eta nire belarriek atsedena behar dute horren ondoren, nahiz eta tarteka musika elektronikoa entzuten dudan ere, batez ere egunean egon ahal izateko.

Bateria jotzailea naizenez, erritmoak sortzeko erraztasuna dut baina melodiak zailagoak egiten zaizkit eta ziurrenik horregatik komentatu dizkizudan orkesta soinu horiek dira benetan inspiratzen nautenak azken aldi honetan.

“Nirekin jai dute sormenerako askatasun hori errespetatzen ez badute. Nazioarteko zigilu batzuek lan zehatz batzuren eske kontaktuan jarri izan dira nirekin baina ezetz esan diet“

“Gerora soinu bilakatzen diren formak marrazten ditut koaderno batetan”, esan zenuen behin, eta espresionismo abstraktuak edo suprematismoaren moduko korronte artistikoek eragin handia izan dutela zure lanean. Pentsaera horrekin bat nator erabat, neuk ere sarritan formak eta koloreak irudikatzen ditut musika elektronikoa entzuten dudanean. Diziplina anitzeko artista zara bai zure buruan baita emaitzetan ere. Zein proiektuetan zabiltza une honetan?

R: Bai, azken disko honetan, neuk egindako marrazki batzuk erabili ditut abiapuntu moduan. Lehenago aipatu dudan eta horren beharrezkoak zaizkidan muga eta norabideak ezartzen lagundu didate. Nolabait azaltzearren , zirkulu bat ikusten badut, zirkulu hori errepresentatzen duen bonbo bat datorkit burura. Baina ez du beti honela izan behar, nire uneko umorearen arabera alda daiteke.

Nolanahi ere, musika entzun eta egitean, mugimendua eta malgutasuna sentitu behar ditut. Techno karratua eta rock musika orokorrean oso zurrunak iruditzen zaizkit, ito egiten naute. Patroi estatiko karratuek erabat aspertzen naute.

Rock taldeetan jotzen nuenean, patroi erritmiko berberak jarraitzen genituen beti eta ni sarritan, entseiu eta kontzertuetan gauza berriak probatzen saiatzen nintzen eta kristoren liskarrak botatzen zizkidaten. Rock hutsa eta kito egitea eskatzen zidaten.

Zure musika ia guztiz instrumentala den arren, euskarak badu bere presentzia eta geroz eta handiagoa dela esango nuke ere.

R: Euskara ulertu eta euskaraz hitz egiteko arazorik ez dudan arren , praktikatzeko garaian nahiko herdoildua dudala onartu behar dut, nire eguneroko bizitzan Barakaldon eta lagunartean apenas erabiltzen baita. Baina oso gustukoa dut bere sonoritatea eta abestien izenburuetarako sarritan erabiltzen dut. Azken disko honetan Igande abestian nire lehengusina Ainesek hartzen du parte. Stephen Sondheim-en Sunday in the Pak with George musikalari egindako keinu bat da, eragin handia izan baitu Zeru Freq-en sormen prozesuan.

Jazzaz maiz hitz egiten duzu elkarrizketatan. Neuk ere biziki maite dut jazza eta musika elektronikoan zale askok uste duten baino askoz eragin handiagoa du nire ustez. Zoritxarrez oraindik ere bada zale askoren artean jazz musika “atzerakoi” eta akademikotzat hartzen dutenak , Baina kontrara, erabat fresko, bizia eta berritzailea izan daiteke eta izaten da ere. Ezta?

R: Guztiz ados nago zurekin. Gehien gustatzen zaidan musika elektronikoak jazzaren iturritik edaten du eta bere kontzeptu malgu eta jostakari berean oinarritzen da.

Jazz musikari askok musika jo eta sortzean kolore eta forma ezberdinak ikusten dituztela esaten dute.

R: Bai, hala da. Izan ere, badira jazz disko asko non azaleko irudi geometrikoek barneko musika errepresentatzen duten Wadada Leo Smith edo Anthony Braxtonenak datozkit burura orain.

Inprobisazioa ere oso ohikoa da jazz musikan. Zeure musikan ere? Hala bada, nola kudeatzen duzu?

R: Nahiko nuke hala izatea, baina momentuz ez dut zuzenekoetan inprobisatu ahal izateko bezain eroso sentiarazten didan erreminta teknologikorik. Agian Ableton enpresak buruan uneoro ditudan ideietara molda daitekeen software erreminta bat garatzeko gai balitz, erabiliko nuke, baina gaur arte behintzat, ez dut halakorik aurkitu. Beste aukera bat zuzeneko musikari talde batekin jotzea litzateke, baina nire musikan pertsona bati jotzeko ezinezkoak zaizkion pasarteak daude. Doinu bat garatzeko garaian milaka gauza ezberdin probatzen ditut baina hori jazz musikari batek egiten duen inprobisazioarekin parekatzea ez dakit zilegi den.

Zein jazz musikari dituzu bereziki gustuko?

R. West Bay Areako musikarien belaunaldi berriak eragin handia izan du nigan. Thundercat-ekin jotzen duten Justin Brown, Thomas Pridgen edo Ronald Bruner bezala. Eta bestela Tony Williams edo Elvin Jones moduko klasikoak. Baina berriz ere onartzen dizut, pandemia garaitik Broadwayko musikalak, Barbra Streisand-en lehen diskoak, Jobim edo Arthur Verocai brasildarren doinuak eta antzekoak baino ez ditudala entzun. Elektronika munduan Anthnoy Naples-en azken lanak oso gustukoak ditut eta maila klasikoago batetan Steve Reich, John Adams edota Phillip Glass dira nire kuttunetako batzuk.

“Bertako eszenak eta azpiegiturek bertako artisten alde egin beharko lukete lehen apustua beti. Baina nik Bilbotik kanpo jasotzen ditut zuzenean jotzeko gonbite guziak”

Bukatzeko, hausnarketa orokorrago bat ekarri nahi nuke. Musika mundua geroz eta joera komertzial eta merkantilistagoa hartzen ari dela dirudi. Sare sozialetako “like” kopuruak eta edukien berehalakotasunak (eta iraungitze azkarrak) neurtzen dute “produktu” baten arrakasta eta helmena. Kanal batzuren edo besteren bitartez musikagintzaz eroso bizi diren artisten, eta ezinean, bidean geratzen direnen arteko aldea geroz eta handiagoa da. Are gehiago, lehenak geroz eta gutxiago eta aldi berean aberatsago eta boteretsuagoak dira.

R: Zure balio artistiko hutsak ez dizu inongo aterik irekitzen, promozio lana egiten dizun ekipo oso bat behar duzu atzean. Lehen urteak ezik, nire ibilbide osoan egin dudan guztia nire kasa egin eta lortu dut. Agian, era horretarako ekipo bat izan banu gauzak ezberdinak lirateke niretzat. Nork daki, baina eztabaidaezina dena zera da, egun, promozio lan horren sustengua zeinek daukan eta zeinek ez oso garbi igartzen dela. BBK Live moduko festibal baten edo maila antzeko beste edozeinen kartelak ikusten dituzu eta izen berak errepikatzen dira beti. Enpresariaren ikuspegitik ulergarria zaidan arren ez zait batere zilegi iruditzen. Kontzertu eta festibal guziak oso handiak edo oso txikiak dira. Erdi mailako artista edota guneak ia guztiz desagertu dira.

Egia da ere, gu guzion ardura dela egoera hori, denok garela neurri batetan edo bestetan “errudun” eta horrexegatik ere, geure esku dagoela konponbide bat aurkitzea. Kultura espektakulu hutsa bilakatzen ari zaigun honetan, bola guzti hori gelditu edo bere eraginetik alde egin ahal izateko alternatibarik ba al dugu?

R: Auzo mailatik hastea zalantzarik gabe. Hortik hasten ez bazara ezinezkoa da jende gehiagori hedatzea. Jendeak Bilbon zergatik jotzen ez dudan galdetzen dit, baina non? Egun, areto bat alokatzeko eskatzen diren prezioekin ezinezkoa ikusten dut. Spotify-n entzutea eta gero kontzertura joateko sarrera erostea ez da gauza bera. Bertako eszenak eta azpiegiturek bertako artisten alde egin beharko lukete lehen apustua beti. Baina nik Bilbotik kanpo jasotzen ditut zuzenean jotzeko gonbite guziak. Donostian bi bider, Bartzelonako Caixa Forumen, Gijon-eko LEV edota Mallorcan jo izan dut.

Agian Pitchfork eta New York Times-en behin azaldun nintzelako harrotuta nagoela eta eskuraezina naizela pentsatzen dute. Baina azken batetan, lortu dudan guztia nire kasa landu dut promozio aldetik, eta hala izatea gustatzen zait gainera. Kazetariekin kontaktu zuzena izan nahi dut. Nire musikarekiko benetako interesa duen ala ez. Era horretan askoz errazagoa da zure benetako mezua transmititzea Bitartekariak ez zaizkit batere gustatzen, komunikazioa erabat apurtzen da.