Oier Aranzabal, Lou Topet taldeko abeslaria, kazetaria, kultur eragilea, bidaiaria eta abenturazalea, AEB eta Kubaz aldi berean liluratuta eta aktibismo politikoaren aldekoa… Zaletasun anitz, ikuspegi zabal eta jarrera kritiko zorrotzeko pertsona. Soinu Eleak-en ohiko abesti zerrendatik abiatuz beste mila eztabaidagaietara zabaldu zaigu elkarrizketa. Baina funtsean kezka bera nagusitzen da: euskal musika eta kulturaren egoera eta etorkizuna…
1.- “THE NIGHT THEY DROVE OLD DIXIE DOWN” (THE BAND, ‘The Band’, 1969)
OIER ARANZABAL: Nash, Stills & Young izan al daiteke?
BADOK: Ez, baina gertu zabiltza. Talde mitikoa da hau ere, The Band.
O.A.: Aiba! The Band!! Noski! The Last Waltz filma zoragarria iruditzen zait baina ez daukat beraien diskorik. Bat bera ere ez, eta harritzekoa izan daitekeen arren, orain dela oso gutxi arte ez ditut ezagutu. Nire gustu musikala, hein handi batean, nire osaba Kalisek eta izeko Mertxek gomendatu eta pasatu dizkidaten diskoen gainean eraiki dut. Bilbon, nire ikasle garaian, kontzertu pilo batera eramaten ninduten. Gero nire kabuz aurkitu ditut gauzak, noski, baina osaba-izebei asko zor diet.
BADOK: Garbi dago Lou Topet-en abesti eta bertsioek americana deritzon eta The Band-ek horren ederki pertsonifikatzen duen estilo horren kutsu handia dutela eta horren inguruan galdetu nahi nizun. Alegia, amerikar musikarekiko grina nondik datorren jakin nahi nuke.
O.A.: Esandakoa, osaba-izeben eragina da. Amerikar kulturak orokorrean liluratzen nau, musika, zinema eta literaturak. Azken batean denok jaso dugu bere eragina eta AEBek azken 50 urteetako musikaren bilakaeran izan duten garrantzia ukaezina da. Afrika, Irlanda, Frantzia eta hainbat herrialdetako etorkinei esker han sortu zen doinu eta erritmo nahasketa horrek lilura handia sortarazi dezake oraindik.
BADOK: Treme telesaila ikusi duzu?
O.A.: Ez, baina gomendatu egin didate.
BADOK: Amerikar sustraidun musikaren maitale batentzat erabat gomendagarria da. Inoiz izan zara AEBtan?
O.A.: Bai, New York-en. Egia esan, ez dakit zein punturaino den amerikar kulturaren adierazle, ez baitauka zerikusi handirik gainontzeko hiri eta estatuekin. Baina, edozein modutan, maiatza edo ekain aldera berriz ere neska-lagunarekin joango naiz ekialdeko kosta autoz zeharkatzeko. Miamira hegazkinez bidaiatuko dugu eta handik Chicagora joango gara, New Orleans eta Nashvilletik igarota. Hor bai ezagutuko ditugula benetako AEBak!
BADOK: Kazetari bezala eta pertsonalki joera politiko ezkertiarra erakusten duzu. Nola uztartzen duzu ikuspegi hori estatubatuar kulturarekiko grinarekin? Askok kontraesan moduan ikusten dute hori. Neronek, AEBetan bost urtez bizi izan bainintzen, hango kultura eta gizartearen hainbat ezaugarri biziki maite ditut. Baina etengabe azalpenak ematen ibili behar izaten dut, ustezko kontraesan hori ezeztatzeko.
O.A.: Niretzat ere ez dago batere kontraesanik. AEBak oso ezkertiarrak izan baitaitezke, baldin eta nondik begiratzen duzun. Urrunago joan gabe, hor da Pete Seeger, martxoaren 26an Loraldia jaialdiaren barnean Bilboko Arriagan eskainiko dugun kontzertuaren protagonista. Bere 14 abesti moldatu ditugu, eta banda osoaz gain, Joserra Senperenaren laguntza izango dugu. AEBez ikaragarri dakigu eta aldi berean ez dakigu deus, informazioa oso sinplifikatuta iristen baitzaigu, eta han, egon, kristoren mugimendu ezkertiarra dago, oso indartsua. Ezkutatuta dago, ordea. Agian, Alderdi Demokrataren gerizpean gordetzen delako edo ez dakit. Baina bere garaian, eta komunismoa estigmatizatua ez zegoenean, askoz ageriagoa zen. Ilf eta Petrov-en La América de una planta liburuak umore handiz azaltzen du joan den mendeko 20-30eko hamarkadetan estatubatuar askok komunismo sobietarrarekiko zuten lilura. Irakurgai oso gomendagarria da diodana ulertzeko. Dena dela, Alderdi Demokrataren azken primarioetan, Bern Sanders-ekin, konplexurik gabeko ezkertiarrak bere burua apur bat erakutsi du berriz ere. Pete Seeger horren adierazle zen. Oroitzen nola jo zuen Obamaren kargu hartzean? Ba hori, badituzte guk erabat ulertzen ez ditugun jokaerak. Oso interesgarria da dena, miresmen sakona sentitzen dut eta interes handia daukat gehiago ezagutzeko.
2.- “REVELATOR” (GILLIAN WELCH, ‘Time (The Revelator)’, 2011)
O.A.: Gustatu bai, baina ezagutu ez…
BADOK: Gillian Welch du izena. Asko dira americana musika oso kontserbadoretzat jotzen dutenak, bilakaerarik ez duen estilo musikala dela eta batere arriskurik hartzen ez duela leporatzen diote. Gillian Welch oso gustukoa dut, baina sustraiei sendoki heltzen dien artista da eta batzuren ikuspuntutik jarrera immobilista edota aspergarria izan daiteke hori. Zein da zure ikuspuntua?
O.A.: Ez dakit, ez dut uste musika estilo bat berez kontserbadorea izan daitekeenik. Agian musikari jakin bat edo abesti bat bai, baina ez musika estilo bat bere baitan. Onartzen dut batzuetan pasa egin daitezkeela bere sentsibilitate ageri eta penak kontatzeko joera horrekin. Baina niri era honetako musika, arretaz entzutekoa eta ez horrenbeste dantzatzekoa, gustatu egiten zait. Americana etiketa bat da soilik eta ez dut uste Lou Topeti erabat egokitzen zaionik gainera. Baina garbi dago lasaitasunez aritzeko joera badugula, eta geure musika ez dela oso dantzagarria. Aspergarria den ala ez? Hori gustu kontua da. Nik izugarri gozatzen ditut gitarra eta ahotsean soilik oinarritutako hezur-haragizko pieza horiek. Nire ustez, maila handiko artistak daude americana etiketaren aterkipean, istorioak oso ondo kontatzen dakiten abeslariak. Eta ez da batere erraza horrelako abestiak egitea, kontatzen duzunak egiazkoa behar du izan, bestela pikutara zoaz. Zineman eta beste jarduera artistikoetan ere barne mundu hori kontatzeko gaitasuna duen jendea miresten dut.
BADOK: Batzuetan bilakaerarik ez duen estiloa dela esaten da ere…
O.A.: Baliteke, baina rock musikaren munduan ez dut bilakaera nabarmenik inon ere ikusten. Eta berez, ez dut uste derrigorrez gauza txarra denik.
BADOK: Bilakaera ere ez da beti positiboa edo aberasgarria. Americana-tik mugitu gabe, apaingarri gehiegi erantsi nahi izaten dutenean, sarritan emaitza kaxkarragoa izaten da eta oso abesti hanpatu eta hutsalak ateratzen zaizkie. Gillian Welch-en musika, bere izaera oinarrizko eta gordin horretatik, askoz gehiago komunikatzeko gai da. Egiazkoa da.
O.A.: Guztiz ados nago, eta zera esango dizut gainera: Damien Juradoren zale amorratua naiz eta Viktoria Eugeniara bera entzutera joan nintzenean Moby Dick teloneroa —ordura arte ezagutzen ez nuena— askoz gehiago gustatu zitzaidan Jurado bera baino. Damienek saioaren bukaeran hiruzpalau kantu abestu zituen gitarra soilez. Doinuotan bakarrik sartu nintzen benetan kontzertuan. Bandarekin jo zituen aurreko abesti guztietan deseroso sentitu nintzen, ez nuen sinetsi.
BADOK: Egia horren bilaketan eta adierazpenean bilakaera musikala ez da helburu nagusia beraz.
O.A.: Ez ba. Istorio berriak kontatzean datza berritasuna, eta gauzarik zailena. Zer daukazu munduari esateko? Zergatik da garrantzizkoa? Galdera horiei erantzutea da zailena.
3.- “CAN CHAN” (BUENAVISTA SOCIAL CLUB, ‘Buenavista Social Club’, 1997)
O.A.: “Chan Chan”, Compay Segundo da…
BADOK: Kubako musika gustukoa duzula irakurri dut hor nonbait. Nondik dator zaletasun hori?
O.A.: Etxetik etorri zait zaletasun hau ere. Aita oso Kubazalea baita. Ni ere zoratuta nago Kubarekin. Hiru aldiz izan naiz jada irlan: 2006an gurasoekin, 2013an lagun batekin, eta azkeneko aldiz iazko udan, neska-lagunarekin. Musika grina maite dut, baita Kubako bizimodua ere. Eta bere historia. Oso egoera ekonomiko txarrean biziraun arren, beren aberastasun kulturala ikaragarria da. Eta edozeinek dasta dezake kultura hori. Edozein pertsona joan daiteke taberna batera eta puntako musikari bat jotzen ikusi. Habanan gauero daude emanaldiak eta musikariak. Eta adi jazz munduko eliteari, klubetik klubera errotazioan ibiltzen baitira.
BADOK: Aipatzeko moduko gustuko artistak?
O.A.: Benny Moré itzela da, Nico Saquito, baita Ibrahim Ferrer edo Omara Portuondo ere. Buenavistako guztiak. Azken bidaian, Ray Fernandez ezagutu genuen, Joseba Sarrionandiaren laguna da eta komunista izanagatik ere, abesti oso kritikoak egiten ditu. Kuba ere ez baita uste dugun bezain sinplea, ez da kontrako eta aldeko pertsonetara mugatzen, bi ertzen artean aberastasun eta aniztasun handia dago. Roberto Fonseca pianista mundiala da eta Yissy bateria jotzaile gazteak ahobete hortz utzi nau. Hala ere, nire penarik handiena da Compay Segundo inoiz ikusi ez izana.
BADOK: Abesti honen bitartez, ikuspegia ireki eta Lou Topet-etik kanporantz begiratu nahi izan dut. Crowdfunding-a aipatu nahi nuke. Abesti bat gutxiago-ren sorreran berebiziko garrantzia izan duela dirudi eta elkarrizketetan behin baino gehiagotan azaltzen da gai hau. Finantziazio bide bezala dituen onurak alde batera utzita, “komunitatea” sortzeko duen gaitasuna interesatzen zait. Lou Topet-entzat “komunitate” hori sortu eta elikatzea garrantzitsua dela iruditzen baitzait. Hala da?
O.A.: Bai, ez dakit komunitate hitza erabiltzerik dagoen, baina bada jende talde bat gure inguruan. Gure kontzertuak ikustera Euskal Herriko punta batetik bestera mugitzen den jendea eta gurekin zuzenean emailez kontaktatzen duena. Multzo txikia da noski, baina egon badago eta oso garrantzitsua da guretzako. Crowdfunding-en parte hartu zuen jendearen kontaktua daukagu eta hurrengo diskorako ziurrenik beraiekin harremanetan jarriko gara berriz ere.
BADOK: Beraz, lortu duzuela esan daiteke orduan.
O.A.: Bai, jendearengana iristea oso zaila den arren. Ez da batere erraza zuk egiten duzun hori pertsona jakin bati gustatzea, gustatzeko, lehenengo entzun egin behar duelako eta, gaur egun, nekez gertatzen da hori. Guk zerbait lortu dugu, txikia eta xumea, baina bada zerbait. Hego Euskal Herriko lau hiriburuetan aurkeztu dugu diskoa, eta jende kopuru polita bertaratu zen saio horietara. Jende hori zaintzen saiatzen gara.
BADOK: Crowdfunding-a oso erabilia izan da azkenaldi honetan musika munduan..
O.A.: Bai, hala da. Azken disko honetan dena geure kasa egin dugu. Lehenengo diskoa ekonomikoki ez zen oso ondo atera, baina Abesti bat gutxiago oso ondo saldu da. Tirada txikia egiten ikasi dugu behintzat eta oro har, oso gustura geratu gara. Ukaezina da, hala ere, auto-ekoizpena izaki, ekoizpena, grabaketa, banaketa, promoa eta dena zure kabuz egiteak izugarri nekatzen duela. Musikari askok egin izan du hori noizbait, baina askok utzi egin dute. Nahiago izaten dute ardura hori beste bati eman. Arazoa zera da ordea, zure lan hori eman diezaiokezun eta profesionalki kudeatu dezakeen inor ez dagoela. Ez dago ez azpiegiturarik ezta dirurik ere. Euskal musikaren erreferente asko galdu egin ditugu gainera eta ETB neurri handi batean errudun dela deritzot. ETBk musika erabat alboratu du eta ateak itxi egin dizkio. Gure telebista kate publikoak ez dauka ezta musika saio bat bera ere. Non entzun behar da gure musika orduan? Tabernetan ez dutela jarriko badakigu. Interneten entzutea posible da noski, baina jendeak gugana iritsi behar du, gure bandcampera, eta eskaintza erraldoiaren erdian ikusgarritasuna lortzea ez da erraza. Lehen, ETBk erreferente batzuk ematen zizkigun denoi, eta ezin da ahaztu ETB denona dela. Literaturak bere saiotxoa behar duen bezala musikak ere behar du berea. Ezin dut ulertu. Mila aldiz nahiago dut 50.000 entzule eta euskal musika jartzen duen irrati bat, Justin Bieber jarri eta 200.000 entzule dauzkan irrati bat baino. Frantzian, adibidez, kuota bat aplikatzen dute musika frantseserako. Badira moduak euskal musika pittin bat gehiago zaintzeko, eta zerbait egin beharko genuke zentzu horretan. Mikel Urdangarinen proiektu batean ibili naiz azkenaldi honetan eta nire ilobei erakutsi nienean, ez zuten Mikel ezagutzen. Nola da posible hori? Nolabaiteko gure mainstream-aren parte da Mikel, azken batean! Arazo larria ikusten dut hor. 20 edo 30 urte barru egongo ote da euskal musikaren erreferenterik? Txosnetan Kortatu eta Negu Gorriak jartzen jarraituko al dugu?
BADOK: Zer proposatuko zenuke?
O.A.: Nik ultimatum bat planteatuko nuke. Musikariok elkartu eta dekalogo bat idatzi beharko genuke minimo batzuk eskatuz. EITB eta Eusko Jaurlaritzak minimo horiek beteko ez balituzte, geure musika erabiltzea debekatu beharko genieke. Badakit oso jarrera oldarkorra dela, baina nik ez dut beste biderik ikusten. Neurrien artean kuota bat ezartzearena egon liteke, adibidez. Azkenean, gazteek ateratzen duten ondorioa zera da, gaztelaniaz edo ingelesez abestu behar dela entzun zaitzaten. Horrek sutan jartzen nau. Euskal Herria musikarentzat nolabaiteko oasi bat izan da urte askotan. Musikarekiko grina eta gogo handia egon da beti, eta badago oraindik ere, baina orain indar hori bideratzeko kanalak falta zaizkigu. Nolabaiteko euskal musikaren “elite” berri bat sortzen ez badugu, energia hori galdu egingo da azkenean.
4.- “THE NEIGHBOURS” (JONATHAN RICHMAN, ‘Action Packed’, 2002)
O.A.: Abesti polita da baina ez dut ezagutzen.
BADOK: Jonathan Richman, amerikar kantagile bat da. Oso abesti (itxuraz) sinple eta ederrak egin izan ditu eta egiten jarraitzen du. 70eko hamarkadako Modern Lovers taldearen garaitik gaur arte.
O.A.: Nola iritsi zinen beregana?
BADOK: ETBk 80ko hamarkadaren bukaera aldera noizean behin jartzen zuen zuzeneko grabaketa baten bidez izan zela uste dut. Erabat liluratzen ninduen. Bere abesti sinple eta zoragarri horiek bertsioetarako oso egokiak dirudite. Abesti bat gutxiago diskoaren liburuxkan Harkaitz Canok dioenez, bertsio bat abesti berri bat egitea bezain sorkuntza lana izan daiteke, eta doinuen hitzak euskaratzerakoan izandako zailtasunak eta erabilitako “trikimailuak” kontatzen ditu modu oso argigarri eta aldi berean dibertigarriz. Hala ere, zeure abestiak idaztea planteatu al zara inoiz?
O.A.: Lehenengo diskoan badago nik idatzitako abestiren bat eta Amaia Iturriotzekin elkarlanean egindako beste bat. Baina lehen esan dizudan bezala errespetu handia ematen didan gauza da, zer kontatu eduki behar baituzu lehenik eta behin. Edozein modutan, nire erronka hurrengo diskorako nire letrak idaztea da. Eta diskoa abesti bilduma moduan aurkeztea, ez disko-liburu ezta disko kontzeptuala ere, bilduma hutsa. Rafa Rueda oso barnean sartu da taldean eta indar handia izango du disko berri honetan.
BADOK: Zer moduz Rafarekin?
O.A.: Oso ondo, kristoren pertsona eta musikaria da. Fina, eta oso ondo moldatzen da edozein gauzatara. Mikel Urdangarinekin lanean ikusi dut azkenengo aldiz eta flipatu egin dut bere gaitasunekin, egiten duenagatik eta egiten ez duenagatik ere, zeren batzuetan zure burua atzera botatzen eta isiltzen jakin behar baita. Egoa alde batera uzten. Musikari onek hori egiten dute. Joserra Senperena ere batzuetan desagertu egiten da baina, era berean, hor dago beti. Rafak asko lagundu eta irakatsi digu. Lehen diskoko abestiei bigarren bizitza bat eman die eta batzuetan berriz grabatzeko gogoa sartzen zaigu.
BADOK: Zer moduz moldatzen zara abestiak idazteko, erraztasunez ateratzen zaizkizu?
O.A.: Ez naiz oparoa. Ideiak tarteka etortzen zaizkit. Berez, Abesti bat gutxiago liburuan esaten den bezala, abesti berri bat eta bertsio bat egitearen artean ez dago ezberdintasun handirik. Abestia da zuregana etortzen dena eta zuk hura etxekotzen jakin behar duzu. Bestela ez du ezertarako balio. Lou Topet-en soinua, hein handi batean, nire gabezien ondorioz lortu dugu, oso sinplea da. Baina gurea da, hori da Lou Topet, eta horri esker komunikatzen ditugu gure ideiak. Musikaren alkimia da, askotan musikariak berak hitzez ere azaltzen jakiten ez duen magia moduko hori. Musikarien artean sortutako eta izoztutako une hori mundura askatzen duzunean ez da jada zurea eta entzuleen belarrietan beste zerbait bihurtzen da. Abestiak grabatzeko garaian estudioan hartzen dituzun erabakiak betirako gelditzen dira hor, eta ezin duzu jakin une horretan erabaki horrek izango duen garrantzia eta zein punturaino definituko duen abestia.
BADOK: Baina aldi berean buelta gehiegi ematen baldin badizkiozu freskotasuna galdu dezakezu… Etorkizunean abesti horrekin zer pasa daitekeen pentsatzen hasten bazara blokeatu egin zaitezke, ezta?
O.A.: Hori da, naturalki eman behar da moldaketa eta aukeraketa prozesu hori, baina ez da erraza oreka puntua aurkitzea. Talde batzuk oso garbi dute era jakin bateko soinua nahi dutela euren diskoentzat eta gero agian ezinezkoa da. Egoera ezberdinetara moldatzen jakin behar duzu.
5.- “HIGADURA” (SAIOA, ‘Natura’, 2013)
O.A.: Ezaguna egiten zait baina ez dakit zer den. Une bat emadazu. Temazo bat da, e? Lotsa ematen dit nor den ez jakiteak. Perlak agian?
BADOK: Ez, ez dira Perlak. Gauza da egileak zuzenean oso gutxi jo duela. Saioa du izena eta Natura diskotik aukeratu dut “Higadura” abestia.
O.A.: Ah bai! Saioa! Matrioshka Heart diskoa ezagutzen dut hobeto baina Natura ere diskotzarra da, oso musikari onekin grabatua gainera. Zuzenean behin ikusi dut, Getarian, Anarirekin batera. Natura grabatu aurretik izan zen. Gero diskoa entzun nuen eta asko gustatu zitzaidan, baina zuzenekorik eman ez zuenez deskonektatu egin nuen. Matrioshka Heart bandcampen aurkituta iritsi zait.
BADOK: Abesti bat gutxiago diskoan, gustuko duzuen artista sorta bati omenaldia egin nahi izan diozue eta haien abestiak “okupatu” eta zuenganatu. Aldi berean, Canok dioen bezala, edan duzuen ur hori opa eta erakutsi nahi diguzue. Aipu horren bitartez artista horien zaleen klub edo taldeko kide sentiarazi nahi gaituzue. Hein batean, musikari ezagun smarrak dira gehienak, baina badirudi euskal taldeen artean musika honek ez duela benetan oihartzun edo eragin handirik. Diozunez, nekez aurkitzen dituzue atzoko eta gaurko taldeen artean zuen antzekorik. Zergatik uste duzu gertatzen dela hori?
O.A.: Egia esan ez dakit non esan nuen hori, baina baliteke hala izatea. Lasaitasunez entzuteko aproposa den musika gutxi egiten da edo ez da lurrazalera ateratzen, behintzat. Badira talde batzuk noski: Ruper Ordorika, Bide Ertzean, Anari, Physis Vs Nomos, Aguxtin Alkhat… baina ez dago gauza handirik. Txosna giroko musika gailentzen da, ska taldeak eta antzekoak asko dira orain, eta ez zait gaizki iruditzen, ez daukat ezer musika horren aurka, baina hala da, musika lasaiak ez du leku handirik. Berriz ere, kanal faltak eragin handia duela iruditzen zait. Era honetako musika jotzeko plazak topatzea zaila da ere. Baldintza duinak eskaintzen dituzten aretoak, kultur etxeen zirkuitutik at, geroz eta gutxiago dira. Eta kontuz honekin, inor ez da aberasten euskal musikan. Beno, hori esatea ere gehiegizkoa da, ia inor ez baita musikatik bizitzen. Guk ez dugu honetatik bizi nahi, ez gara profesionalak, baina banda bat gara eta gastu batzuk dauzkagu eta baldintza duin minimo batzuk eskatzen ditugu. Gero, berbena taldeek 2.500 euro kobratzen dituzte, eta ondo deritzot, ez diet diru hori kendu nahi, noski ezetz, baina besteek zergatik ez? Gu bezalako talde batek 2.000 euroko katxe bat eskatzen badu burutik jota dagoela ematen du. Udal batek aurrekontu hori bere irismenetik kanpo dagoela esaten badizu, zeren bila ari dira?
Kontu konplikatua da eta gainera, Euskal Herrian egur asko banatzen da, batik bat diru kontuen inguruan. Baina tira, artistak nonbaitetik bizi beharko dira, ala? Edo beste lanbide bat baldin badaukate —gehiengoak hala du— bere jardueraren truke sari duin bat jaso beharko lukete gutxienez. Gai honetan ez dugu zuzen jokatu, eta guztioz ari naiz. Jendeak bertako taldeak diru kontuengandik kritikatzen ditu, katxe altuak dituztela leporatuz, eta gero Wilco edo Tom Waits ikusteko dirutzak ordaintzeko prest gaude. Kontraesan handi bat dugu hor. Paperezko Kontzertuak, kontraesan horren harira sortu genituen, erreferente bat sortzeko asmoz, non bertako artistak eta nazioartekoak tartekatzen saiatu garen, beti katxe berbera ziurtatuz. Bizpahiru alditan ez ezik saio guztiak sold out izan dira. Zaila da, baina posible da, hori da mezua. Kontzeptua sortu behar da, lan asko egin eta jendea fidelizatu, eta horrela emaitzak lortzen dira.
6.- “YOU’RE A BIG GIRL NOW” (THALIA ZEDEK, ‘You’re a big girl now’, 2002)
O.A.: Hau ere ez dut ezagutzen, ziur nintzen %80a ez nituela asmatuko, baina tira, banekien nora nentorren, kar kar…
BADOK: Sufritzera… kar kar. Thalia Zedek da.
O.A.: Diskoko azala ikusita ezaguna egiten zait, noizbait entzun dudala esango nuke.
BADOK: Come taldean aritu zen hasIera batean eta aspalditik bakarlari moduan aritzen da, nahiz eta orain dela gutxi E izeneko banda paralelo bat martxan jarri duen. Folka eta gitarra elektriko sutsuak intentsitate emozional eta dotorezia handiz nahasten ditu. Artista handia da, eta oraingo honetan Bob Dylan-en bertsio bikaina eskaintzen du. Horri lotuta, Harkaitz Canok zera aipatzen du: “abeslariaren gezur puntua. Abesten duen bitartean abestia berea egiten duela sinetsi”. Zuk ez dituzu Tweedy, Hiatt edo Billy Bragg-en bizitzak bizi izan, baina haiei buruz asko dakizula esango nuke eta ez musikaz bakarrik. Identifikazio pertsonalaz ari naiz. Artista horietako bat edo beste pertsonalki ezagutzen duzula uste dut gainera. Noraino iristen da identifikazio puntu hori edo adiskidetasun puntu hori eta nondik dator?
O.A.: Denok dauzkagu miresten ditugun artistak eta nolabait pertsonalki ezagutzen ditugunaren sentsazio hori ere. Nire kasuan, Jeff Tweedy da bereziki miresten dudana. Wilcoren Sky Blue Sky diskotik datorkit zaletasuna. Hura izan zen entzun nuen lehenengoa eta zepo baten moduan harrapatu ninduena. Tweedyk azken diskoa bere emazteari eskaini zion, minbiziaz jota zegoela, eta nire ama minbiziaz hil zenez, diskoa klabe horretan entzun eta irakurri nuen. Oso indartsu eta hunkigarria egin zitzaidan noski.
O.A.: Oso abesti polita iruditzen zait hau ere, baina oraingoan ere ez dut ezagutzen. Zein da bere izena?
BADOK: Marissa Nadler da. Kazetari bezala galdetu nahi nizuke orain. Horregatik, nire papera betetzeko asmoz gomendio moduan iradoki nahi izan dizut kantu hau. Galdera zera da: zein da, eta zein izan beharko luke, kazetariaren rola egungo gizarte superkonektatu eta mikroargitarapenez betetako honetan? Bai orokorrean baita musikaren alorrean ere. Eztabaida oso zabala da, noski, baina zure ikuspuntua jakin nahi nuke, oso interesatuta bainago gai horretan. Zeuk ere buelta asko eman dizkiozula badakit, eta batik bat, kazetaritzak gizartean duen ardurak kezkatzen zaituela.. Honekin lotuta, zuen diskoari buruzko kritika txarrik ez duzuela jaso esaten zenuen elkarrizketa batean. Mundu pittin bat endogamiko batean ez ote gara bizi musikaren inguruan?
O.A.: Hala da, nire beste kezka handietako bat da hori. Are gehiago, ni arazoaren parte naizela ametituta, noski. Argitalpen ezberdinetarako idatzi izan dut kazetari moduan eta dilema bat da niretzako. Kazetaritzak krisi gehigarri bat bizi du beste industria guztiek bizi duten ohikoaren gainean. Eta funtsean, bigarren krisi hori, musikarekin gertatu den gauza berbera da. Euskarri krisia. Lehenago dirua zegoen lekuan orain ez dago dirurik. Orain dela 20 edo 30 urte Abesti bat gutxiago bezalako disko batentzat 500eko tirada bat egin beharrean 3.000 aleko bat egingo genuke eta dena salduko litzateke. Gaur egun urrezko diskoak zozkatu egiten dira. Egunkariei gauza bera pasa zaie, lehen paperezko egunkariak saltzen ziren eta hori zen egitura guztiaren euskarri ekonomiko nagusia, publizitatearekin batera, baina orain ez dira saltzen. Beraz, hor nolabaiteko krisi bikoitz bat dago eta bere eraginez ikaragarrizko aldaketak ematen ari dira. Ni nahiko erradikala naiz kazetaritzaren kontu honekin eta erregulazio falta handia dagoela deritzot. Jendea asko ikaratzen da bi hitz hauek —kazetaritza + erregulazioa— esaldi berean entzuten dituenean, baina niretzako oso garrantzitsua da kazetaritza zer den definitu eta hori defendatzea. Denak ezin du izan kazetaritza, kode deontologikoak beharrezkoak dira. Badakit hor daudela, bai, baina inork ez die kasurik egiten. Sistematikoki hausten dira egunero, eta okerrena da ez dagoela ondoriorik. Hori ez da posible.
Muturreko proposamena dena publikoa egitea litzateke, eta niretzako, une honetan, kalitate handieneko hedabideak publikoak dira, nahiz eta PP izan gobernatzen duena. Hemendik lau urtera agian ez du PPk aginduko eta hor jarraituko dute hedabide horiek. Gutxienez kontrol publiko bat dute eta kalitate minimo bat bermatzen du horrek. Baina gaur egungo hedabide gehienak handikien eskuetan daude, eta beraiekin dirua galtzen duten arren, zerbaitegatik daude bere eskuetan, interes handiak daude atzean. Edozein erara eta muturrera joan gabe ere, badira erdibideko aukerak, gaur duguna baino askoz hobeak direnak eta esploratu egin behar liratekeenak. Hedabideek jendarte demokratikoaren berme izan behar lukete, ez oztopo.
BADOK: Proposamen zehatzik baduzu?
O.A.: Justiziak alor bat izan behar du kazetaritzari dedikatuta, beldurrik gabe, orain daukagun egoera askoz okerragoa baita. Gezurra berariaz publikatzea zigortu behar da. Aldizkari batean pertsona bakar batek zenbateko jabetza eta kontrola izan dezakeen ere erregulatu egin beharko litzateke. Erresuma Batuan erregulazio gehiago dago. Hemen Konstituzioko oinarrizko eskubideak dira muga bakarra, hortik aurrera ezer ez, eta kode deontologikoak paper bustia dira. Ez baitira inoiz betetzen. Okerrena zera da, panorama hau normaltzat onartu dugula. Oso gauza larria da hori.
O.A.: We Are Standard ez da ba izango? Berriki, Mikel Laboaren bertsio bat egin dutela entzun dut eta..
BADOK: Ez, bertsio hau zaharxeagoa da. Tipoa ez da euskalduna, madrildarra da. Abel Hernandez du berezko izena eta EL Hijo artistikoa. Oso bertsio ona da, nire ustez. “Errepikapena da talentuaren ama” dio Canok liburuan, “gauza ezberdinak egiten saiatzea bezain ona izan daiteke aldiro gauza berbera egiten saiatzea, alkimisten antza, behin eta berriro gauza bera, logikaren kontra, emaitza ezberdin baten peskizan”. Erabat ados nago horrekin, eta oso ikuspuntu interesgarria iruditzen zait. “Errepikapena zerbait pasa arte, etengabezko bariazio ñimiñoak, abesti guztiak, doinu guztiak, pertsona guztiak ez ote gara pertsona eta istorio eta doinu beraren bariazioak”?
O.A.: Hala da, helburua ezin da beti zerbait berria asmatzea izan. Berez eta nahi gabe ere, zure diskurtsoa zure bilakaera pertsonalarekin batera berrituko da. Benetako gakoa, nahi duzuna edo behar duzuna egitean datza. Baina berritasuna berritasunagatik egiteak ez dauka zentzurik edo baliorik niretzako. Berritasuna bertutetzat daukat baina ondorio bezala, ez helburu bezala. Fermin Muguruza, adibidez, niretzako berritzaile handia izan da eta oso ausarta ere, eta egur dezente jaso behar izan du horregatik. Musikari oso ausartak daude gure inguruan.
BADOK: Era berean, errepikapen horren barnean, kontzertu bakoitza, emanaldi bakoitza ezberdina izaten saiatzen zarete eta emaitza fresko eta berriak ateratzen… Oso eskertzekoa da. Nola lantzen dituzue zuzenekoak?
O.A.: Zuzenekoa asko zaintzen dugu. Ez dugu jo nahi, jotze hutsagatik. Aretoaren baldintzak eta proposamena tentuz begiratzen ditugu eta giro aproposa sorrarazten saiatzen gara. Abesti bat diskotik kontzertura asko alda daiteke, azken honetan askatasun handiagoa baitago.
9.- “LA ALEGRÍA DE VIVIR” (RAFA BERRIO, ‘Diarios’, 2013)
O.A.: Rafa Berrio! Kafe Antzokian ikusi nuen, erabateko estilo “loureedianoaz”, eta pilo bat gustatu zitzaidan.
BADOK: Oraingoan Harkaitz Cano, aurrekoan Jon Benito. Idazleen ekarpena garrantzitsua da Lou Topetentzat. Hortik dator Rafa Berrioren aukera. Hitzak lantzeko duen gaitasunetik abiatuz, Paperezko Kontzertuekin eta Garoa liburu-dendarekin duzun lotura ekarri nahi nuen mahaira.
O.A.: Bai, Garoaren proiektua oso interesgarria da. Bere inguruan jende ugari biraka duen mundua. Liburu-denda bat baino gehiago izatea lortu dugu, literaturaz gain, jarduera ezberdinak uztartuz: antzerkia, musika… Mundutxo horren barnean garbi geratu da artistak zeinen bakarrik dauden. Garoaren ateak zabaltzean eta gonbita luzatzean ehunka etorri dira gugana. Lagun asko egin ditugu, eta hemen bai, komunitate eder bat sortu dugu. Kulturan energia sortzaile handia dago baina plazarik ezean hil egiten da indar hori. Oso gauza politak atera dira eta oso pozik gaude. Lorpen handia dela uste dut. Paperezko Kontzertuak harroen sentiarazten nauen gauza da gaur egun. Garaipentxo pertsonal eta orokorra da.
BADOK: Nondik sortu zen ideia?
O.A.: AEBetatik, NPR irrati publikoak antolatzen zituen saio batzuetatik hain zuzen ere. Noticias de Gipuzkoa-ko Kultura saileko Juan G. Andresek proposatu zigun ideia. Hasieran, musikariei planteamendua aurkeztean zoratutzat hartzen ninduten: “10 euro kontzertuko, 30 euro hiru kontzertu, liburu-denda batean? Ez da posible”. Baina lau urteren ondoren hemen gara eta bizirik gaude.
10.- “NEVER ENDING HAPPENING” (BILL FAY, ‘Life Is People’, 2012)
O.A.: Ahotsa ezaguna egiten zait.
BADOK: Jeff Tweedyrekin erlazionatuta dago.
O.A.: Tweedyk ekoitzitako disko bat da, baina ez dut egilearen izena gogoratzen.
BADOK: Hala da, bai. Bill Fay du izena. Jeff Tweedyrekin lotuta dago abestia, berak ekoitzi baitzuen Bill Fay-ren itzulera hau. Zure beste aktibitate bat aipatu nahi nuke: politika. Horretarako erabat “apolitikoa” eta oso izpirituala den abestia aukeratu dut, kar kar. Baina tira, oso interesgarria iruditu zait Osoigo ekimena. Martxan dihardu oraindik?
O.A.: Orain Argentinan zabalduko da Osoigoren adar berria. Orain dela gutxi autonomo bihurtu naiz eta sormenera dedikatzea da nire helburua, kazetaritza eta musikara. ZuZeuko erredakzioa koordinatzen dut, Garoan ere jarraitzen dut, neurri txikiagoan bada ere, eta Osoigon ere. Osoigorako ideia, Zarauzko udalean lanean nengoela sortu zen. Bertan nahiko erreta bukatu ondoren eta Garoan hasi nintzenean alderdi teknologikoa eta marketina lantzean, gabezia nabarmena sumatzen genuen politika munduan. Hori dela eta, teknologiaz probestu nahi genuen nolabaiteko fiskalizazio politiko bat bultzatzeko. Etsitzea izaten da errazena, baina gu politikarien munduan makulua sartzera ausartu ginen eta zeozer lortu dugu. 600 politikok eman dute izena guztira. Katalunian saiakera bat egin genuen eta Euskal Herrian ere baina hemen ez dugu lortu aurrera ateratzea.
BADOK: Zuen bertsio eta abestietan baduzue karga politikoa. Musika-politika binomioa beti izan da polemiko samarra, baina emaitza oso indartsuak eman ditzakeela uste dut. Non da politika Lou Topet-en?
O.A.: Niri mugimendu hipsterra eta apolitikoa ez zait batera gustatzen. Pasotismoari gorroto diot, kolaborazionismoa bihurtzen delako azken batean. Baina aktibismorako bide bakarra ez da abestien hitzetan gobernuarengan kaka egitea edo punki izatea. Bizitzarekiko jarrera bat izatea da gakoa. Badira musikariak hitz bereziki esplizitu eta korrosiboak egiten ez dituztenak baina gero oso jarrera integroa dutenak. Baina bestalde, onartu beharra dago, estatu mailan musikan politizazio nabarmena eman den neurrian, hemen Euskal Herrian despolitizazio bat eman dela…
BADOK: Egia da hori. Non da politika egungo euskal taldeetan?
O.A.: Nik uste dut beste era batera ulertzen hasi behar dugula. Jende oso politikoa dago. Beste era batera lantzen da. Ni saiatzen naiz anbiguoa ez izaten eta aldarrikapen batzuk nireak egiten baina Euskal Herrian jende asko desmotibatuta eta desmobilizatuta dago. Bere burua independentistatzat izan arren kalera adieraztera ateratzen ez dena. Proiektuen falta dugu. Eta denok gara horren erantzule. Hemen oso sutsuak izan gara eta orain beste fase batera pasa behar dugu. Gizarte bezala heldutasun batera iritsi behar genuke eta planteamendu berri bat egin. Nire kasuan, Estatu bat sortzearen aldetik ari naiz hitz egiten, noski. Hor lan asko dago egiteko, independentismoa betiko klixeekin lotuta egon ez dadin. Hori da proiektuaren muina. Inork ez nau konbentzitu oraindik independentziaren alde ez egiteko, baina nola konbentzituko ditut nik besteak? Oso konplikatua da. Baina herri bezala desegin ez gaitezen itxaropen berriak behar ditugu. Bakoitzak bere alorrean, musikan, kazetaritzan, edo beste edozein lanbidetan, pixkanaka eraiki behar dugu itxaropen hori. Denon artean.
