Haurren amets fabrikatzaile

Umetan musika jaso zuen; edo iritsi zitzaion behintzat. Eta indarrak iraun dion artean musika eman du. Eman die haurrei. Eta haiei emanez baita gainerakoei ere; haur haiek heldu bihurtu baitira, edo, bestela, haurrekin batera helduek ere entzuten baitituzte kantuok. Zein euskaldunen belarrietara ez zen iritsiko, aldez edo moldez, “Jon Braun”, “Txiki txiki txikia” edo “Jolasean nenbilen” —batzuk aipatzearren— kantuen oihartzunik, doinu eta hitzik. Kantuz kantu sortu eta zabaldu zuen kantutegi oso bat; haurren ametsak fabrikatu zituen, eta iruditeria oso bat ehundu zuen. Atzo hil zen Imanol Urbieta musikari, musika irakasle eta pedagogoa (Zarautz, Gipuzkoa, 1934ko martxoaren 10a-2016ko irailaren 28a), jaioterrian, 82 urte zituela.

Imanol Urbieta, 2010. urteko argazki batean. (Jon Urbe / Argazki Press)

Haur asko hezi eta hazi dira haren kantuekin azken hamarkadetan, eta herritar askoren soinu banda osatzen dute hark sortutako abestiek. Imanol Urbietak egindako lana ezaguna eta aitortua izan da Euskal Herri osoan zehar; sarri gertatu ohi den moduan, bizitzaren azken urteetan iritsi zitzaion, batez ere, aitortza hori. Azken urteetan, omenaldiak handik eta hemendik iritsi zitzaizkion. 2010eko abenduaren 5ean Argizaiola saria eman zioten Durangoko Azokan «umeen euskarazko kantutegiari egindako ekarpenagatik». 2013an, berriz, haren omenezko diskoa ondu zuten Euskal Herriko 14 musikari garaikidek, Urbietaren beraren kantuen bertsio edo moldaketak eginez. Diskoari Bakarrik eta Libre. Imanol Urbietaren kantak izenburua jarri zioten haren kantu bati keinu eginez. Eñaut Elorrietak, Mursegok, Anarik, Pettik, Split 77k, Aiora Renteriak, Joseba Irazokik, Pariak Baik, Su Ta Garrek, Fermin Muguruzak, Matxurak, Lou Topetek, Audiencek, Makala Jazz Funk Bandek, Pirritx, Porrotx eta Marimotosek, eta Andoni Egañak —azken horrek kantu propioa sortuz— parte hartu zuten Zarauzko Udalak bultzaturiko eta Elkarrek argitaraturiko lan horretan. Mikel Kazalis musikaria (Anestesia, Negu Gorriak, Kuraia…) eta Urbietaren herrikidea izan zen egitasmoaren koordinatzaile eta soinu teknikaria. Atzo albisteak ezustean harrapatu zuen, eta hala idatzi zuen bere Facebookeko horman: «Azken unerarte sortzen ibili den musikari handia joan zaigu…baina bere izpirituak eta musikak oraindik gure artean jarraituko dute, betirako! Aupa Manolo, ikusi arte». Sustatzaileek adierazi zuten 1990ean Mikel Laboaren omenez egindako Txerokee diskoa izan zutela erreferentzia modura, izan ere, hark bezala, Urbietak belaunaldi gazteagoen oroimenean arrastoa utzi baitu bere kantuekin, eta jakin baitzuen musikari gazteagoekin harremanak erein eta sendotzen.

Jaioterrian ere izan zituen omenaldiak azken hilabeteotan. 2014ko azaroan, 80 urte bete zituen egunean, omenaldia egin zioten herrian. Zarauzko abesbatzak kontzertua eskaini zion. «Haurrentzat egindako lana ezaguna bada ere, helduentzat ere abesti asko konposatu zituen. Alderdi hori herritarren artean ezezagunagoa da, eta horri indarra eman nahi diogu», azaldu zuen Jaione Eskudero Zarautz Abesbatzako zuzendariak orduko hartan. Hilabete batzuk lehenago, apirilean, Zarauzko Salbatore Mitxelena Ikastolaren omenaldia jaso zuen. Omenaldian, 1972 izeneko antzezlana egin zuten, Urbietaren ikasle ohi eta semeetako batek. 1972ko ikasgela bat irudikatu zuten, eta Urbieta irakasle zeneko pasarte bat antzeztu zuten.

Aurrez, beste sari batzuk ere jaso zituen. 1996an, Zarauzko Kultur Merezimenduaren domina eman zioten; 2007an Anton Abadia sari eman zion Gipuzkoako Diputazioak. Bai Gipuzkoako Aldundiak, bai Zarauzko Udalak eta bai Eusko Jaurlaritzak ohar bana plazaratu zuten atzo Urbietaren figura eta lana goratuz.

Jaioterriko gazi-gozoak
Gauzak ez zituen, ordea, beti hain gozo izan bere jaioterrian. Ikastolako lehen irakasleetako bat izan zen, baina hango egonaldia ez zuen nahi bezain ongi amaitu. Euskadiko Kutxako zuzendari zela, dena utzi eta Erromara joan zen irakasle titulua ateratzera, ikastolan irakasle hasteko. Aurrez Filosofian lizentziatu zen (Valentzia, Herrialde Katalanak), eta musika ikasketak egin zituen Gasteiz, Donostia, Bordele, Budapest eta Estrasburgon. «Nire semeei beste heziketa bat emateko hartu nuen irakasle hasteko erabakia», kontatu zuen 2002an Argia-ri emandako elkarrizketan; eta jarraitu zuen: « Konturatu nintzen umeak gustura edukitzeko kantua oso garrantzitsua zela. Geografia, eta bestelako irakasgaiak ere kantuen bidez ematen nituen. Nire irakasteko modua ez zen konbentzionala, eta aztoratu egiten nuen ikastolako sistema… Haurrak zerbait ikasi nahi badu, lehenengo bizi eta esperimentatu egin behar du, eta gero azalpena bilatu. Nik intuizioz erabiltzen nuen pedagogia propioa, ongi edo gaizki ari nintzen jakin gabe. Geroago etorri ziren teoriak». Ikastola utzi behar izan zuen — «bidali egin ninduten»—, eta bere bizitzako «unerik latzena» bizi izan zuen: «Zarautzen neukan lagunartea, koroa dena galdu nuen». Baina, ez zuen etsi herrian bere lekua, bere bizimoldea topatu artean. «Neure herrian bizitza berregituratzeko, kontserbatorioa sortu nuen», adierazi zuen elkarrizketa horretan. Zarautzen musika eskola bat sortu zuen (1970), Hernanin beste bat (1978) eta Donostian beste bat: Xirula Mirula, egun ere lanean ari dena.

“Musika bizitzarako tresnatzat hartzen zuen, ez helburutzat, eta, horregatik, haurrak zituen beti gogoan. Haientzat zuen denbora, haientzat jakituria eta maitasuna”

Musikak haurren heziketan duen garrantziaz jabetuta ikerketa asko egin zituen. Pedagogia arloko liburu eta disko asko eman zituen argitara. Orotara, 60 diskotik gora kaleratu zuen, haur nahiz helduentzat. Haur kantarien mugimendua sortu zuen Zarautzen: haurrak kantuan eta ipuinak kontatzen jarri zituen; herriz herri ibili ziren, eta haurrentzat euskaraz egindako lehen diskoa ere grabatu zuen: Haur Kantariak, 1967an.

Musika bizitzarako tresnatzat hartzen zuen, ez helburutzat, eta, horregatik, haurrak zituen beti gogoan. Haientzat zuen denbora, haientzat jakituria eta maitasuna. «Nik bizitza maite dut eta hori ez dezaket ukatu, eta hor inportantea haurra da. Niri esperientzia inguruak eman dit, eta batere lotsarik gabe esan dut, urteak pasa dira eta azkenean konturatu naiz, nahi gabe ere, esperientzia handiena txikitakoa izan dela, amarena. Konturatu naiz, musika zerbait bada haurrentzat, hasera batean terapia hutsa dela», adierazi zuen 1989ko beste elkarrizketa batean. Psikomotrizitatea musikaren laguntzaz lantzeko ikerketak eta saioak ere egin zituen; 1989an, Zairen musika etnikoari buruzko ikerketak egin zituen. Hala, haurrentzako kantak, eskoletan musika egiteko bideoak, musika irakasteko metodoak eta abar egin zituen.

Izan ere, Urbietak berak haur zela izan zuen musikarekiko mira, lehen esperientzia. «Zarauzko plazan jaioa naiz, eta kioskoa pauso batzuetara neukan. Han jotzen zen musika oso atsegina zitzaidan. Harekin esnatuko zitzaidan niri barruan neukan jenio txikia. 8 urterekin txistua jotzen nuen, eta pianoa jotzen ere gazterik hasi nintzen. Gero, solfeoa ikasten hasia nintzela, bandako zuzendaria konturatu zen musikari bat zetorrela han, eta bandan klarinetea jotzen hasi nintzen».

Francisco Escudero izan zuen irakasle, eta gogoratzen zuen hark itxaropen handia zuela beregan, orkestrako musikari bezala. «Herriak ez zituen eskatzen kontzertistak, herritik kanpora joan eta txalo eta sari bila ibiltzen ziren musikariak. Nik herrian egin ditut gauza guztiak. Musika beti izan da, niretzat, pertsonekin elkartzeko bide bat». Horretan jardun zuen bizi guztian.