Hertzainak taldeko sortzaile ez izan arren, Josu Zabalarekin batera, Gasteizko bandari aurpegia jarri zion Iñaki Garitaonaindiak (Legazpi, Gipuzkoa, 1963). Taldean sartu aurretik, Legazpiko Ziper taldean aritu zen kantari zenbait urtez, rock-and-roll eta rock gogorreko doinuak landuz. Ziperrek ez zuen diskorik argitaratu, baina Hertzainak taldearekin zortzi disko grabatu zituen. 1983. urtean, Xabier Montoia ordezkatzeko Hertzainak-en sartu bezain pronto, gaztetasunaren indarra eta agertoki gaineko probokazioa ekarri zizkion Garik taldeari.
Gari, 80ko hamarkadan.
1993. urtean, bakarkako bideari ekin zion, bi urteko isilunea apurtuz. Rock eta punk zertzeladak izan ziren nagusi Hertzainak taldearen lehen urteetan, geroago joera berriak, pop giroak, folk doinuak eta bestelakoak jorratu zituen arren. Bakarlari gisa, ordea, rocka izan du bizkarrezur nagusia. Horrela, 1995. urtean, bakarka emanaldi batzuk egin ondoren, lehen diskoa grabatzera sartu zen Lorentzo Records estudioan. Victor Celada (bateria), Fran Iturbe (gitarra) eta Mikel Irazoki (baxua) musikariek lagundu zioten Gari (Elkar, 1995) ontzen. Bertan ziren gaur egun abeslariaren kantu esanguratsuenetakoak diren batzuk: “Amets”, “Astiro eta amorruz“, “Apar urrunak“…
Estudioko bigarren diskoa estreinakoaren jarraipentzat har daiteke. Eguzki berritan zaude(Elkar, 1997) izendatu zuen eta lehen diskoak baino bi urte geroago ikusi zuen argia. Taldearen bizkarrezurrari eutsi zion, eta kolaboratzaile ugari eraman zituen estudiora: Karlos Mahoma (RIP), Roberto Moso (Zarama), Jon Maia bertsolaria, Josu Zabala, Bingen Mendizabal… Bigarren diskoa argitaratzearekin batera, bide berriak nola urratu aztertzen hasi zen Gari. Hala, hurrengo diskoetan gaztelania eta euskara erabiliko zituela adierazi zuen jendaurrean. Horrek ika-mika eta zeresan ugari piztu zituen, baina erabaki tinkoa zen Garik hartutakoa, eta erdaraz abesturiko lehen kantuak (“Hablando sólo”, “Amanece”, “No es fácil” eta “Tan lejos”) zuzeneko disko batean heldu ziren: Gari eta Otoitz Gure Alde(Iparretarrak Records, 2002). Zaldibarko (Bizkaia) hiru musikari gazterekin bat egin zuen kantuak prestatzeko, eta Bilboko Kafe Antzokian grabatu zuen, 2002ko urtarrilaren 10ean, zuzenean. Diskoa Gara egunkariarekin batera saldu zen.
‘Esperantzara kondenatua’ diskoko promozio argazkia. (Alberto Garcia-Alix)
Disko horrek aro baten amaiera ekarri zuen. Euskal Herria eta musika aldi batera utzi eta Perura joan zen Gari denboraldi baterako. Urtebete eman zuen Peruko oihanean bizitzen -”infernuan”, haren hitzetan-, baina kantuak egiten jarraitu zuen. Handik bueltatutakon, beste disko bat grabatu zuen. Izenburu argigarria jarri zion: 0-tik (Elkar, 2005). Nolabait, berriz hastea izan zen. “Nire aurreko diskoak aurrera ateratzeko, oso bide zailak ibili behar izan nituen. Orain dena erraztasunak izan dira, nik neuk ere errazagoa egin dudalako. Bai arlo artistikoan bai pertsonalean, oso borrokalaria izan naiz beti, lubakian sartuta denbora gehiegi eman dut, eta orain beste era batera hartzen dut”, azaldu zuen (1). Jazz musikariekin grabatu zuen lan berri hori, eta, musika aldetik pop-rockean jarraitu bazuen ere, erritmo beltzak, bossanova eta giro alaiago eta dantzagarriagoak zekartzan. Disko horretan ere, gaztelaniaz eta euskaraz abesturiko kantuak tartekatu zituen.
Gariren hurrengo diskoa Esperantzara kondenatua izan zen(Elkar, 2007). Gitarra soinua nabarmenagoa da lan horretan, berriz ere rock musikariekin aritu baitzen. Hitzak egiteko, ohi bezala, zenbait idazle eta poetarengana jo zuen; Jon Benito, Jose Luis Padron eta Jon Maia Gariren disko guztietan hitzak idatzi dituen bertsolariarengana, hain zuzen. Aipagarria izan zen diskoari izena eman zion kantuan Ivan Ferreiro (Los Piratas taldeko kide ohia) kantari galiziarrak parte hartu zuela, hala nola diskoaren diseinu lana: Espainiako Argazkilaritza Sari Nazionala jaso duen Alberto Garcia-Alixen irudiek ilustratu zuten diskoa.
Gari, Bilborock aretoan, 2009an. (Marisol Ramirez / Argazki Press)
2008ko abenduan Patti Smith kantari estatubatuarrak Gasteizko Artium museoan eskainitako poesia errezitaldian gitarrista lanak egin zituen Garik, eta hilabete geroago, 2009ko urtarrilaren 15ean aldi luze baterako azken kontzertua eman zuen Bilborock aretoan, lagun ugariz inguraturik. Joan aurretik ordea, 16 lore (Elkar) grabatuta utzi zuen, Hertzainak-en zein bakarkako diskoetan jasotako kantuen grabazio berria.
Kongon hainbat hilabete eman ondoren, Euskal Herrira itzuli zen kantari gipuzkoarra eta 16 lore diskoa zuzenean aurkezten hasi zen, bikote formatuan, Miguel Moyano gitarristarekin. Hala ere, 2013. urtera arte ez zuen disko berririk argitaratu. Ez da amaiera (Elkar) izenburua ipini zion lanari. Hitzei begira, “hausnarketara gonbidatzen duten letrak daude: bakardadea, maitemina, ezintasuna, etsipena, bizitzaren borrokak… tonu atseginean eta amultsuan iristen zaizkigu, estualdiz eta gordinkeriaz inguratutako gizakumeei eskua luzatuz”, azaldu du Elkar diskoetxeak. 16 lore diskoan bezala, Miguel Moyanoren ekoizpen artistikoa (gitarrak, programazioak, teklatuak…) du diskoak. 11 kantuen artean, “We Shall Overcome” AEBetako kantu herrikoiaren moldaketa bat dago.
Diskoa kaleratu eta hilabete batzuk geroago Elkar estudiora itzuli zen Gari, bi egunetan hainbat kantu grabatzeko (tartean, disko berriko zenbait). Ez da amaiera. Live Analogic Recording / Elkar Sessions (Elkar, 2013) binilo formatuan bakarrik argitaratu da.
2013ko martxoan Austin (Texas, AEB) hiriko South by Southwest jaialdian parte hartu zuen Garik, eta 2014ko udazkenean Maldanbera taldea osatu zuen bere inguruan, Natxo Beltran (bateria), Miguel Moyano (gitarra) eta Ekain Hernandez (baxua) musikariekin.
Zuzeneko kontzertuetan eta estudioko lanetan, musikari askok lagundu dute Gari. Besteak beste, Natxo Beltran (Atom Rhumba), Fran Iturbe (Jotakie, Bide Ertzean), David Gonzalez (Cobra, PI.L.T., Berri Txarrak…), Miguel Moyano, Karlos Aranzegi (Bide Ertzean, Mikel Erentxun), Mikel Azpiroz (Lau Behi, Elkano Browning Cream), Bingen Mendizabal, Victor Celada (bateria) eta Mikel Irazoki (baxua) izan dira Gariren ondoan ibilitako musikari batzuk. Haren kantuetako hitzetan ere lagundu diote; lehen aipatutakoez gain, besteak beste, Bernardo Atxaga, Igor Elortza, Asier Serrano (Lorelei), Edorta Jimenez, Mikel Lasa, Kepa Murua eta Roberto Mosok idatzi dituzte Garirentzat.
BBK Live jaialdian, 2008an. (Marisol Ramirez / Argazki Press)
Asko ez badira ere, beste zenbait diskotan ere entzun daiteke Gariren ahotsa: Seiurte taldearen Ekiozu diskoan, Platero y Tu taldearekin… Era berean, Lauxeta zein Serge Gainsbourg frantziar musikariaren omenezko diskoetan parte hartu du, eta Euskadi Gaztea irratiaren enkarguz, irrati formularen 15. urtemugako kantua idatzi zuen.
Testua: Koldo Otamendi
- (1) El País, 2005eko urtarrilaren 24a
